Serbest Ticaret Anlaşmalarının Türkiye’nin Dış Ticaretine Etkileri: Çekim Modeli İle Bir İnceleme


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: KEZBAN AYRAN CİHAN

Danışman: Ali Rıza Sandalcılar

Özet:

Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA), ekonomik entegrasyon hareketlerinin ilk adımlarından biri olarak görülmektedir. Türkiye, 1996 yılında gümrük birliğine katılarak Avrupa Birliği'nin ortak gümrük tarifelerini kabul etmiş ve ortak ticaret politikalarını da benimsemiş bulunmaktadır. Bu durum sonucunda Türkiye, AB'nin yapmış olduğu STA'lar karşısında dezavantajlı bir konumda yer almaktadır. Ortaya çıkan bu olumsuz durumu bertaraf edebilmek için Türkiye de AB'nin STA yaptığı ülkeler ile STA yapma yoluna gitmektedir. Bu çalışmada Türkiye'nin yapmış olduğu STA'ların dış ticaret üzerine etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla ilk olarak STA'ların toplam ihracat ve ithalat üzerine olan etkileri daha sonra ise ürün grupları bazında ihracat ve ithalat üzerindeki etkileri incelenmiştir. 1991-2019 dönemi için Türkiye'nin STA yapmış olduğu ülkeler içinde ticarette payı en fazla olan 12 ülke çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmada uluslararası ticari akımları açıklamak üzere kullanılan yöntemlerden biri olan mekim Modeli kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar STA'ların hem genel dış ticaret hem de ürün grupları bazında ele alınan ticaret üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Diğer taraftan ülkeler arasındaki uzaklığın ticareti azaltıcı bir faktör olarak yer aldığı belirlenmiştir. Ayrıca tahmin edilen modeller sonucunda Türkiye'nin bu ülkelerle olan ticaretinde çekim modelinin geçerli olduğu ortaya konmuştur.