Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2219 - Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı, 2024 - 2025
Kişi başına düşen millî gelirin yüksek olduğu sahip refah toplumlarında, yüksek yaşam standartları ve gelişmiş sağlık imkânları sayesinde yaşlı nüfusun toplam nüfusa oranı her geçen zaman artmaktadır (Peace et al., 2007; Pearson & Watson, 2018; Rudnicka et al., 2020).
Bu durum özellikle sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin büyük oranda devletin sorumluluğunda olduğu ülkelerde ciddi maliyetlere neden olmaktadır. Covid-19 pandemisinin neden olduğu olumsuzluklar da bu maliyetleri sürdürülemez boyutlara taşımıştır. Bundan dolayı, devletler sosyal devlet anlayışından ve yüksek yaşam standartlarından ödün vermeden maliyetleri düşürme ve etkin-verimli sağlık ve sosyal bakım hizmeti sunmanın yollarını aramaya başlamışlardır (Dixon, 2021; Garattini et al., 2022; Howdon & Rice, 2018; Joel & Dickinson, 2009; Tynkkynen et al., 2022; Valkama & Oulasvirta, 2021; Williams et al., 2019).
Malî sorunların yanında, pandeminin kırılgan ve dezavantajlı bireyleri, olumsuz etkilemesi ve bazılarında ölümlere neden olması, insanî krizleri de beraberinde getirmiştir. Bu yüzden, günümüzde sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin entegrasyon politikası, malî, iktisadî, ve insanî nedenlerle savunulan bir kamu politikası haline gelmiştir (Benedetto et al., 2021; Cairney et al., 2021, 2022; Fierlbeck et al., 2022; Hoeft et al., 2021; Mahase, 2021; Park, 2021; Radic Milosavljevic, 2021).
Sosyal devlet anlayışının sıkı bir şekilde takip edildiği İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya gibi Kuzey Avrupa ülkelerinde, sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin, çok daha önceleri holistik bir anlayışla yerine getirildiği bilinmektedir (Robertson, 2011). Bunun yanında, sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin entegrasyonu politikasını konu alan pek çok akademik çalışma da bulunmaktadır (Bengt, 2007; Delnoij et al., 2002; Erichsen, 1995; Gamst et al., 2006; Linna et al., 2006; Nummela et al., 2019; Tjerbo & Kjekshus, 2005; Wagner, 2001; Wulsin et al., 2006). Hatta, entegre sağlık hizmetlerine odaklanmış, uluslararası tanınırlığı olan International Journal of Integrated Care ve International Journal of Care Coordination gibi dergiler de vardır.
Her ne kadar, teorik ve kavramsal değerlendirmeler açısından yeni bir konu olmasa da, sağlık ile sosyal bakım hizmetlerinin Birleşik Krallık’ta holistik bir entegrasyon anlayışıyla ele alınması oldukça yenidir (Bogg, 2008; Glasby, 2017; Humphries, 2015; Lewis, 2001; Robertson, 2011). Hatta devolution hükümetleri (Cairney, 2011; Deacon, 2012; Keating et al., 2012; McGarvey & Cairney, 2008; Trench, 2007) İngiltere, Galler, İskoçya, Kuzey İrlanda açısından bakıldığında, entegre bakım ortaklıkları İskoçya’da 2014 yılında, İngiltere’de ise 2022 yılı ortasında yasal zemine kavuşmuştur (Dunn et al., 2022; Fritz & Cox, 2020; Hendry, 2016; Hendry et al., 2016; Kaehne et al., 2017; Pearson & Watson, 2018; Reed et al., 2021; Scottish Government, 2022).
Literatüre genel hatlarıyla değerlendirildiğinde, Birleşik Krallık’ta sağlık ve sosyal bakım konularını elen yayınlar ya yetki devri hükümetlerinden İngiltere’nin konu edinildiği (Allen et al., 2023; Harlock et al., 2020; Hughes et al., 2022; Miller et al., 2021) ya entegrasyonun değil ülkelerin sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin ayrı ayrı ve yüzeysel karşılaştırıldığı (Reed et al., 2021) ya da kullanıcı memnuniyeti gibi entegrasyon sonucunda ortaya çıkan sonuçların (Pearson et al., 2018; Pearson & Watson, 2018) incelendiği görülmektedir. Covid-19 ile sağlık ve sosyal bakım hizmetini inceleyen çalışmalar olsa da özellikle, her iki hizmetin entegrasyonunu Covid-19 eksenin irdeleyen çok az araştırmanın olduğu belirtilmelidir (Allen et al., 2023; Comas-Herrera et al., 2020; Gibb & Pautz, 2023; Pearson et al., 2022).
Araştırmada, birbirine yakın iki kamu hizmetinin ortak kullanıcılara, kesintisiz, kaliteli, etkin ve verimli hizmet sunmak için yeni bir örgütlenme yapısı içerisine girmesi incelenmiştir. Daha açık ifadesi ile; iki kamu hizmetinin örgütsel olarak ortak bir yapı oluştururken karşılaştıkları yapısal, yasal, kültürel ve malî zorluklarla nasıl mücadele ettikleri, bu zorlukların dışında başka ne tür zorluklarla karşılaştıkları, entegrasyon politikası öncesi belirledikleri ne düzeyde gerçekleştirebildikleri ve Covid-19’un bu süreçteki rolünün olup olmadığı, varsa ne tür bir rol oynadığı gibi konular araştırılmıştır.
İngiltere ve Galler’de bütüncül bir entegrasyon politikası 2022 yılı gibi çok yeni bir tarihe dayandığından, Kuzey İrlanda’da ise sağlık ve sosyal bakım hizmetinin başından itibaren tek bir örgütten tarafından sağlandığından, araştırma için uygun örneklemi oluşturmamaktadırlar. Bunun aksine entegrasyon sürecini yasal olarak 2014 yılında, fiilî olarak 2016 yılında başlatan İskoçya, araştırma için en uygun örneklemi oluşturmaktadır.
Araştırmanın Varsayımları
- Farklılıklar olsa da sağlık ve sosyal bakım birbirini tamamlayan birer kamu hizmetidir.
- Ortak kullanıcıları olan kamu hizmetlerinin koordineli çalışması için yapısal dönüşümler gereklidir.
- Kamu politikalarında yalnızca ulusal etkenler değil, uluslararası etkenler de belirleyicidir.
- Kamu politikası tasarlanırken, uygulama sırasında ortaya çıkabilecek acil durumlar da hesaba katılması gerekir.
Araştırma Sorusu
· Covid-19’un İskoçya’daki sağlık ve sosyal bakım entegrasyonu politikası üzerindeki etkisi nedir?
· Entegrasyon öncesi ve sonrası hangi yapısal, kültürel ve mali zorluklar yaşanmıştır?
· Politika hedefleri hangi ölçüde gerçekleşmiştir?
· Entegrasyonun başarısı için hangi faktörler belirleyicidir?
· Türkiye gibi entegrasyona hazırlanan ülkeler için hangi dersler çıkarılabilir?
Amaç ve Hedefler
İskoç Hükümeti, entegrasyon politikası sonrasında aşağıda verilen çıktıları, politika hedefi olarak belirlemiştir. Elbette bireysel, kurumsal, coğrafi vb. farklılıklara göre bu hedeflerin hepsinin tamamlanması mümkün olmayabilir.
İskoçya’nın sağlık ve sosyal bakım entegrasyon politikasından beklediği çıktılar/sonuçlar (Scottish Government, 2022):
1- İnsanların kendi sağlıklarına ve esenliklerine bakabilir ve bunları geliştirebilir ve daha uzun süre sağlıklı yaşayabilirler olmalarına yardımcı olmak.
2- Engelliler, uzun süreli/kronik rahatsızlıkları olanlar ve kırılgan gruplar da olmak üzere bakıma ihtiyaç duyan insanları, makul ölçüde uygulanabilir olduğu sürece, bağımsız olarak ve evlerinde veya toplulukları içinde sade bir ortamda yaşayabilir kılmak.
3- Sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinden yararlanan kişilerin onurlarını incitmeden, aldıkları hizmetlerden memnuniyetlerini artırmak.
4- Sağlık ve sosyal bakım hizmetlerini kullanan insanların yaşam kalitesinin korunmasına veya iyileştirilmesine yardımcı olmak.
5- Sağlık eşitsizliklerinin azaltılmasına katkıda bulunmak.
6- Ücretsiz bakım sağlayan kişileri, bakım rollerinin kendi sağlıkları ve esenlikleri üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak da dahil olmak üzere, kendi sağlık ve esenliklerini gözetmeleri için desteklemek
7- Sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinden yararlanan kişilerin zarar görmemesini sağlamak.
8- Sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinde çalışan insanları yalnızca kendi yaptıkları işle ilgilenmeleri ve sağladıkları bilgi, destek, bakım ve tedaviyi sürekli olarak geliştirmeleri için desteklemek.
9- Sağlık ve sosyal bakımın sağlanmasında kaynakların etkin ve verimli kullanılması sağlamak.
Politika hedeflerini daha belirgin hale getirebilmek için çıktı ve sonuçlar üzerinden aşağıdaki gibi bir özet yapılabilir (Reed et al., 2021, pp. 2–4);
- Acil Servis başvurularında azalma,
- Daha fazla sayıda insanın kendi kendine bakabilir/yetebilir, kendi ihtiyaçlarını üçüncü bir kişinin yardımına ihtiyaç duymadan karşılayabilir olması,
- Bakımevlerinde (nursing homes) kalan kişi sayısında azalma,
- Kullanıcıların/hastaların daha az prosedürle karşılaşmaları,
- Bireylerin, aldıkları hizmetlerden dolayı neden olduğu maliyetlerin azalması,
- Bireylerin hastanede kalma sürelerinde azalma,
gibi ölçülebilir performans ölçütlerinden söz edilebilir.
Bu araştırma genel amaçları ile İskoç Hükümetinin politika hedefleri sentezlendiğinde, araştırmanın özelleştirilmiş amaçları şunlardır:
1- İskoçya’da holistik entegrasyonun gerçekleştirilmesinde hangi faktörlerin etkili olduğunu anlamak.
2- İskoçya’da holistik entegrasyonun gerçekleşmesinde öne sürülen argümanların, Covid-19 döneminde geçerliliklerini sorgulamak.
3- İskoç Hükümetinin entegrasyon politikasıyla hedeflediği çıktıların/sonuçların ne derece başarılabildiğini anlamak.
4- İskoçya’da Covid-19 pandemisinin entegrasyon sürecine etkisinin olup olmadığını anlamak ve açıklamak.
5- İskoçya’da Covid-19 pandemisinin entegrasyon politikasının hedeflerine etkisinin olup olmadığını anlamak ve açıklamak.
6- Araştırma sonucunda İskoçya için kalıcı, etkin, verimli ve tam anlamıyla holistik bir entegrasyon için öneriler sunmak.
7- Türkiye başta olmak üzere, henüz sağlık ve sosyal bakım hizmetinin entegrasyonunu gerçekleştirmemiş ülkelere holistik entegrasyon için politika rehberi oluşturmak.