Lise Öğrencilerinde Akademik Başarıyı Etkileyen Faktörler: Okul Sporlarına Katılımın Rolü


Çakır G., Salihoğlu B.

TÜBİTAK Projesi, 2025 - 2026

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Başlama Tarihi: Nisan 2025
  • Bitiş Tarihi: Mayıs 2026

Proje Özeti

 

Okulda spora katılım, ergenlerde kötü ruh sağlığına karşı koruma sağlamanın proaktif bir yolu olarak öne çıkmaktadır; çünkü okul temelli spor programları, nispeten düşük maliyetle ve minimum aile bağlılığı ve kaynaklarıyla fiziksel aktivite sunmaktadır. Son yıllarda sporun genç ergenlerin gelişiminde önemli rolü olduğu üzerine çalışmalar yapılmıştır. Okul sporları, sosyalleşme ve toplumla bütünleşme vasıtasıdır. Çünkü okul sporları, fert açısından sağlığın korunmasına, boş zamanların sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesine katkıda bulunan ve modern hayatın güçlüklerine karşı daha etkili bir mücadele imkânı veren, toplum seviyesinde ise sosyal ilişkileri zenginleştiren bir faaliyettir. Okul sporlarının öğrencilerin sosyal ve duygusal gelişimlerinin yanı sıra bilişsel gelişimlerine de katkı sağlayabilmesi muhtemeldir. Bu proje çalışmasında da okul sporlarına katılımın akademik başarının belirleyicileri olduğu düşünülen, akademik dayanıklılık, akademik motivasyon ve akademik tükenmişlik üzerindeki etkisi ele alınacaktır.

Akademik başarının incelendiği araştırmalarda öğrencilerin dönem sonu ya da genel not ortalamalarına göre başarılarının değerlendirildiği görülmektedir. Bu durum akademik başarının sağlıklı bir şekilde ortaya konulmasında bir sınırlılık olarak düşünülebilir. Bu çalışmada ise akademik başarının çok yönlü ele alınması araştırmanın bir özgünlüğü olarak ele alınabilir.  Bir diğer ifade ile bu çalışma akademik başarıyı etkileyen faktörleri geniş kapsamlı ele alan ve okul sporlarına katılımın rolünü inceleyen kesitsel bir araştırmadır. Ayrıca bu çalışmanın spora katılımı sadece lisanslı olarak kulüplerde spor yapan sporcular olarak değil aynı zamanda okul sporları ile ele alması bakımından da literatüre katkı sağlayabilecek nitelikte olabileceği düşünülmektedir.

Bu araştırmanın örneklemini Rize ili Merkez ilçesinde farklı lise türlerinde öğrenim gören 15-18 yaş arası yaklaşık 400 öğrenci oluşturacaktır. Araştırmada kartopu örnekleme yöntemi kullanılacaktır. Katılımcıların bazı kişisel özelliklerine ilişkin bilgi toplamak amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu, akademik motivasyonlarını belirlemek için Akademik Motivasyon Ölçeği, akademik tükenmişlik düzeylerini ölçmek için Akademik Tükenmişlik Ölçeği ve akademik dayanıklılıklarını ölçmek için Akademik Dayanıklılık Ölçeği uygulanacaktır. Araştırmadan elde edilen verilere öncelikle normallik testleri uygulanacaktır. Sonrasında betimleyici istatistikler, yüzde ve frekans bilgileri elde edilecektir. Hipotez testleri için ise bağımsız gruplar için T testi/Mann Whitney U testleri uygulanacaktır. Kavramlar arası ilişkiler ise Pearson/Spearman testleri ile incelenecektir. Hipotez testleri sayesinde okul sporlarına katılım sağlayan ve sağlamayan gruplar arasındaki farklılıklar gözlemlenebilecektir. Verilerin istatistiksel analizi SPSS programı ile yapılacaktır. Analizlerde p=0.05 esas alınacaktır.

Araştırma sonuçlarının potansiyel olarak uluslararası dergilerde yayınlanabilecek düzeyde olması hedeflenmektedir. Araştırma sonuçlarından Milli Eğitim Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı faydalanacaktır. Çıkan sonuçlara göre okullarımızda okul sporlarına katılımın önemi vurgulanabilecek; fiziksel aktivite ya da beden eğitimi ve spor dersleri önem kazanacaktır. Projenin sonuçlarında yola çıkarak yüksek lisans ve doktora çalışmaları yapılabilecektir. Okul sporlarına katılım sağlamak öğrencilerin sadece psikomotor becerilerinin gelişimine değil aynı zamanda bilişsel yetilerinin gelişimine de katkı sağlayabilir. Dahası, okul sporlarına katılmın çocuk ve ergenlerin çok yönlü gelişimine katkı sağladığı görülebilecek ve “sağlam kafa sağlam vücutta bulunur” sözü bilimsel bulgular ile desteklenmeye çalışılacaktır.