Akademik Veri Yönetim Sistemi
Onus A. N.(Yürütücü), Ünlü M., Polat İ., Kitapcı A., Kurum R., Boyacı H. F.
TÜBİTAK Projesi, 2017 - 2020
Podosphaera xanthii etmeninin neden olduğu külleme, Asya’dan Avrupa ve Amerika’ya
kadar kavun yetiştirilen tüm alanlarda ekonomik olarak ciddi verim kayıplarına neden olan bir
hastalıktır. Hastalığın kontrolünde dayanıklı çeşit kullanımı en çevreci yöntemdir. Ancak ticari
kavun çeşitlerinin hastalığa karşı tolerans düzeyi oldukça düşüktür. Hastalığa dayanıklı çeşit
geliştirebilmek için bitkilerin hastalığa karşı dayanımlarının test edilmesi gerekmektedir.
Obligat bir parazit olan külleme etmeninin ıslah çalışmaları boyunca canlılığının muhafaza
edilmesi ve virülensliğinin korunması oldukça zordur. Bu sorunların üstesinden gelebilmek ve
ıslah çlışmalarını kolaylaştırmak için modern bitki ıslah yöntemlerinde olduğu gibi moleküler
markörlerin kullanımına ihtiyaç vardır.
Bu projede, kavunda külleme etmeni Podosphaera xanthii’nin 1, 2 ve 5 nolu ırklarına
dayanıklılığı sağlayan Pm-5 geni ile bağlantılı moleküler markörlerin belirlenmesi ve
hastalığın yayılışını kontrol edebilmek için küllemeye dayanıklı kavun çeşitlerinin geliştirilmesi
amaçlanmıştır. Küllemeye dayanıklı PMR-6 genotipinin duyarlı ıslah hattı ile melezinden
geliştirilen ve 136 adet genotipten oluşan RIL popülasyonunda SRAP, SSR, ISSR, TRAP,
CAPS, SCAR olmak üzere altı markör sistemi kullanılarak QTL haritalama yapılmış, bu
markör sistemlerine ait toplam 310 adet primer/kombinasyon kullanılmıştır. Tek markör
regresyon analiziyle iki ve kompozit aralık haritalaması yöntemiyle bir adet olmak üzere
toplam üç adet kantitatif karakter lokusu (SSR12202-220, CMCT170b-170, CMMS30-3-280)
belirlenmiştir. Bu lokuslarda yer alan markörler kavunda dayanıklılık ıslahında marköre dayalı
seçilim (MAS) uygulamalarında kullanılabilecektir. Küllemeye dayanıklı kavun çeşidi
geliştirmek üzere PMR-6 genotipinden dayanıklılık geni aktarılmış 106 adet ıslah hattının
filogenetik ilişkileri ve özel kombinasyon yetenekleri (ÖKY) incelenmiş, 30 adedi
melezlemeler için ebeveyn olarak belirlenmiştir. Bunlar arasında kısmi diallel melezlemeler
gerçekleştirilerek 192 adet hibrit elde edilmiştir. Bu hibritlerden altı adedinin ekonomik olarak
yetiştiriciliğe uygun olabileceği görülmüştür. Kontrol ticari çeşitlerle kıyaslandığında iki adet
hibritin (HİB118 ve HİB225) hem küllemeye dayanıklı hem de agronomik olarak özelliklerinin
iyi olduğu, hastalığın problem olduğu yerlerde bu genotiplerin ekonomik olarak yetiştiricilikte
kullanılabileceği belirlenmiştir.