Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tabak H. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2024 - 2026
Bu proje, Birleşmiş
Milletler (BM) zararlı geleneksel uygulamalar (harmful traditional practices,
HTP) gündeminin küresel ölçekte yarattığı normatif anlamın Türkiye’deki
şekillenişini ve ülkenin küresel normatif gündeme verdiği tepkileri ele
almaktadır. Bunu yapabilmek için, çalışma küresel normatif süreçlere erişimi
olan kurumlar ve sivil toplum kuruluşlarının HTP’ye ilişkin ürettikleri olumlama
(validation) ve/veya ihtilaflılık (contestation) çerçevelerini ve bunların
yerel gündelik hayatta nasıl anlaşıldığını açığa çıkartmayı amaçlamaktadır. Bu
noktada çalışmanın temel motivasyonu zararlı geleneksel uygulamalar
çerçevesinin Türkiye’deki kullanımdaki anlamını/anlamlarını (meaning-in-use)
ortaya çıkartmaktır. Çalışma ayrıca, olumlama ve ihtilaflılık üretme
süreçleriyle gelişen bu yerel anlamların konuya ilişkin küresel gündem
açısından sonuçlarını (implication) da tartışmayı amaçlamaktadır.
Konuya dair uluslararası anaakım literatür, BM bünyesinde zararlı uygulamalara karşı oluşturulan sözleşmeleri ve yürütülen kurumsal çalışmaları araştırma zemini olarak ele almakta, bu uğraşlar sürecinde BM’nin ‘zarar’a ilişkin normatif gündemince üretilen stereotipleri, hiyerarşileri ve özcü yaklaşımları sorunsallaştırmamaktadır. Konuya ilişkin uluslararası eleştirel norm literatürü (critical norm studies) BM’nin söylem ve pratiklerini sürdüren anaakım anlatının, zararlı’nın anlamını batı-merkezci bir anlayışla kurduğunu, yerel anlamları yok saydığını, batı temelli HTP’leri göz ardı ederek yalnızca batı-dışı HTP’lere odaklandığını, bu yolla da belirli kültürleri ve coğrafyaları geri kalmışlıkla birleştirerek kolonyal söylemi ve pratikleri sürdürdüğünü savunmaktadır.
Türkiye’deki zararlı geleneksel uygulamalar üzerine akademik yazın, uluslararası anaakım yazındaki yaklaşımları sürdürmekte (BM çerçevesini sorunsallaştırmadan sadece ülkenin uyumunu ele almakta), BM’nin bu yönde normatif bir çerçeveye sahip olmasının Türkiye için anlamını sorgulamamakta, anaakım yazınca üretilen stereotipleri, hiyerarşileri ve özcü yaklaşımları sürdürmektedir. Projenin ilgili akademik yazına teorik katkısı bu noktada ortaya çıkmaktadır. Projeyle hedeflenen, Türkiye’deki HTP gündeminin, eleştirel norm yazınındaki özellikle yerel olumlama, ihtilaflılık ve kullanımdaki anlamlar tartışmaları üzerinden incelemesini yapmaktır.
Bu çerçevede çalışmanın araştırma soruları şunlardır:
i.BM HTP gündeminin
Türkiye’deki yayılımı (diffusion) nasıl olmuştur?
ii.BM HTP gündemi Türkiye’de
nasıl kurumsallaşmıştır?
iii.BM HTP gündemi
Türkiye’de nasıl anlaşılmaktadır?
iii.1.BM HTP gündemine ilişkin küresel normatif süreçlere erişimi olan kurumlar ve sivil toplum kuruluşları HTP'yeilişkin nasıl normatif çerçeveler (normative frames) üretmektedirler?
iii.2.İlgili kurum/kuruluşlar HTP'ye
yönelik ne tür normatif ihtilaflılıklar üretmektedirler?
iii.3.İlgili kurum/kuruluşların HTP'ye ilişkin
ürettikleri normatif çerçeveler/ihtilaflılıklar tabanda nasıl anlaşılmaktadır?
iv.BM çerçevesi ile
yereldeki anlama arasındaki fark ne durumdadır ve sebepleri nelerdir?
v.Anlam farklarının
üretildiği süreçler, yerel aktörün küresel norm süreçlerine katılımına ilişkin
ne sunmaktadır?
vi.Varsa, bu anlam farklıklarının küresel HTP çerçevesi açısından sonuçları nedir?
Çalışma yöntembilimsel olarak zararlı uygulamalara ilişkin Türkiye’deki tartışmaları, konu üzerine küresel normatif gündemin ülkemize yayılması süreci olarak ele almakta, gündemin ülkeye taşınması noktasında önemli rol oynayan kurumsal (parlamenter, uygulayıcı devlet kurumları) ve sivil toplum süreçlerini incelemektedir. Dahası, ilgili gündemin yereldeki karşılığını da incelemektedir. Dolayısıyla çalışmada nitel veri toplama ve analiz tekniklerinden elde edilecek orijinal ve kapsamlı veriler kullanacaktır. TBMM Genel Kurul Birleşim ve HTP üzerine kurulan İhtisas/Araştırma Komisyonları tutanaklarından, sivil toplum ve kamu kurumlarıyla yapılacak derinlemesine mülakatlardan ve Türkiye’nin farklı illerinde vatandaşlarla yapılacak odak grup çalışmalarından elde edilecek birbirini takip eden ve tamamlayıcı nitelikte üç aşamalı veri toplanacak ve orijinal bir veri seti oluşturulacaktır. Elde edilen veriler nitel içerik analizi (qualitative content analysis) metoduyla incelenecek, verilerin sistematik analizi MAXQDA programıyla yapılacaktır.
Yaygın etki noktasında, ilk olarak, ülkemizde HTP ile mücadele noktasında yürütülen çalışmaların, Birleşmiş Milletler merkezli ‘zarar’ tanımlamaları zemininde nerede olduğu ortaya konulacak; Birleşmiş Milletler standartlarının yerele uyumu, ülkemizdeki kavrayışlar ve bunlara bağlı uygulamalar zemininde görünür kılınacaktır. Bununla ilişkili olarak, ülkemizde zararlı geleneksel uygulamalara ilişkin üretilen normatif olumlamaların/ihtilaflılıkların/kullanımdaki-anlamların, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen önleyici/rehabilite edici çalışmalar açısından sonuçları ortaya konulacaktır. Son olarak, Türkiye’nin HTP’ye ilişkin BM merkezli küresel normatif süreçlere yönlendirici, dönüştürücü ve etkin katılımında kullanılabilecek bilimsel temelli gündem revizesi önerileri oluşturulacaktır. Bu ülkemizin uluslararası platformlardaki normatif girişimcilik ve dönüştürücülük yeteneğini artırabilecektir. Bunların tümü, proje çıktılarından hazırlanacak kapsamlı bir rapor olarak ilgili kurum ve kuruluşlara sunulacaktır.