Türkiye'de Döviz Kuru ve Enflasyon Arasında Zamanla Değişen Nedensellik İlişkisi: 1989-2020 Dönemi için Kanıtlar


ALTINER A., SUNGUR O.

JOURNAL OF THE HUMAN AND SOCIAL SCIENCE RESEARCHES, cilt.10, sa.4, ss.3398-3420, 2021 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 10 Sayı: 4
  • Basım Tarihi: 2021
  • Doi Numarası: 10.15869/itobiad.937595
  • Dergi Adı: JOURNAL OF THE HUMAN AND SOCIAL SCIENCE RESEARCHES
  • Derginin Tarandığı İndeksler: ERIC (Education Resources Information Center), Index Islamicus, MLA - Modern Language Association Database, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.3398-3420
  • Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ulusal ekonomilerin küreselleşmesi ve ekonomik özgürlüklerin yaygınlaşması döviz kurlarının iktisadi göstergeler üzerindeki etkinliğini artırmıştır. Döviz kurları ve enflasyonun birbiri üzerindeki etkileri ve enflasyonun mikro, makro ve uluslararası ekonomik sistem üzerindeki bilinen rolü farklı dönemlerde bu değişkenlerin ilişkisinin yakından takibini gerektirmektedir. Türkiye ekonomisinde sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi sonrasında dalgalanan döviz kurları ve yüksek enflasyon, kronikleşen istikrarsız ekonomik ortamın en önemli sebepleri olarak görülmektedir. Bu değişkenlerin etkin yönetilmesi ve ekonomik performansın artırılması bu iki değişkenden hangisinin diğerinin nedeni olduğunun araştırılmasını gerektirmektedir.  Bu nedenle de döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkiyi farklı dönem ve farklı ekonometrik yöntemlerle test eden çalışmaların sayısı her geçen gün artmaktadır.

Bu çalışmada, Türkiye’de 1989M01-2020M07 döneminde döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır.  Ekonometrik zaman serisi yöntemlerinin kullanıldığı analiz kapsamında, döviz kurunu temsilen reel efektif döviz kuru ve enflasyonu temsilen tüketici fiyatlarındaki aylık değişim oranı kullanılmıştır. Serilerin durağanlık düzeyleri yapısal kırılmaları dikkate almayan ADF ve PP testleri ve yapısal kırılmaları dikkate alan ZA birim kök testiyle araştırılmıştır. Daha sonra değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin belirlenmesi amacıyla Hacker ve Hatemi-J (2006) bootstrap nedensellik testi kullanılmıştır. Bu teste ait sonuçlar, reel efektif döviz kurundan enflasyona doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca nedenselliğin zamana bağlı olarak değişimini incelemek için zamanla değişen nedensellik testi uygulanmıştır. Test sonuçları, değişkenler arasında farklı dönemlerde nedensellik ilişkisinin olduğunu göstermiştir. Özellikle ekonomik ya da siyasi krizlerin olduğu dönemlerde değişkenler arasında güçlü nedensel ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar fiyatlar genel düzeyinde istikrarı sağlamak için uygulanacak politikaların döviz kurunda denge sağlayıcı etkiler yaratacağı ve döviz kurunda istikrarı sağlayacak politikaların da eş zamanlı olarak enflasyonu kontrol altında tutmaya yardımcı olacağını göstermektedir.