Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sunum, ss.38, 2022
ÖZET: Beyoğlu Evlendirme Dairesi’nin, güncel adı Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’dir. Yapı, İstanbul, Beyoğlu, Şahkulu Mahallesi’nde, İstiklal Caddesi’nden ayrılan Şahkulu Bostan Sokak’ta yaklaşık 2.5 dönümlük bir arazi üzerinde konumlanmaktadır. Beyoğlu’nda ihtiyaç duyulan yeni nikah salonu için Galata Mevlevihanesi’nin metruk Hamuşan Mezarlığı üzerinde, 1946’da Rüknettin Güney’in tasarladığı Beyoğlu Evlendirme Dairesi’nin yapımına başlanmıştır. Fakat mali durumlar nedeniyle yapı ancak 1948’de tamamlanabilmiştir. Bu yapının modernleşmekte olan İstanbul’un önemli bir ihtiyacını giderdiğinden, belediyenin yaptığı imar faaliyetlerini anlatan Lütfü Kırdar’ın Yenileşen İstanbul (1947) adlı yayınında kısaca bahsedilmiştir. Diğer taraftan Galata Mevlevihanesi’nin bakımsız tarihi mezarlığının bir kısmının yok edilerek bu yapının inşa edilmesi üzerine çıkan tepkiler, dönemin gazetelerinde yer almıştır. İstanbul, 1940’larda Lütfü Kırdar yönetiminde ve Prost planları ile modernleşme sürecindedir. Rüknettin Güney bu dönemde “belediye mimarı” konumunda olup tasarladığı Beyoğlu Evlendirme Dairesi, Taksim Gazinosu, Florya Belediye Gazinosu gibi yapılarıyla, modernleşme faaliyetlerinde etkin olarak görev almıştır. Rüknettin Güney’in Fazıl Saffet Aysu tasarladığı Tenis, Eskrim ve Dağcılık Kulübü binasıyla benzerlik gösteren Beyoğlu Evlendirme Dairesi; kütle biçimi, cephe düzeni, geniş saçakları, ufak boyutlu petek motifli-kafesli üst pencere dizisiyle o yıllarda revaçta olan İkinci Milli Mimari etkisindedir. Bina kareye yakın bir planda bir giriş kütlesi ve bu giriş kütlesine eklemlenen salon, ofis gibi birimlerin yer aldığı dikdörtgen bir kütleden oluşmaktadır. Yapı; bodrum, zemin ve çatı arası olmak üzere iki katlı aksiyal bir yapıdır. Giriş saçağının altında yoldan basamaklarla ulaşılan bir giriş platformu ve burayı çevreleyen kare kesitli ince kolonlar, kolonatlı bir giriş cephesi oluşturmaktadır. Yapı, 1993’ten beri Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi olarak hizmet vermektedir. Binanın geçirdiği onarımlarla iç mimarisi büyük oranda değişmiş, bununla birlikte genel kütle görünümü ana hatlarıyla özgünlüğünü korumaktadır. 2011’de koruma grubu ll olarak belirlenerek tescillenen yapı; döneminin hâkim mimari anlayışlarından ll. Milli Mimari etkisinde çağdaş malzeme ve teknikle inşa edildiği, aynı zamanda Cumhuriyetin erken modern yapıları arasında sayılabileceği için incelenmeye değer görülmüştür. Tarihsel süreçte toplum hafızasında yer edinmiş ve inşa edildiği dönem mimarisi için birincil belge niteliği taşıyan bu yapının mümkün olduğunca özgün nitelikleriyle korunması, Cumhuriyet’in modern mimari mirası kapsamında değerlendirmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması gerektiği düşünülmektedir.