Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları XVII 2021,Docomomo Türkiye Poster Sunuşları "Aksaray Hükümet Konağı"


Güler S. B., Akar M.

Diğer, ss.95, 2021

  • Yayın Türü: Diğer Yayınlar / Diğer
  • Basım Tarihi: 2021
  • Sayfa Sayıları: ss.95
  • Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

AKSARAY

Aksaray Vilayeti Hükümet Konağı

Aksaray Hükümet Konağı/ Aksaray Valiliği

 

Selvi Burcu GÜLER

İstanbul Aydın Üniversitesi, öğretim görevlisi, selviguler@aydin.edu.tr

Miskine AKAR

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, araştırma görevlisi, miskine.akar@erdogan.edu.tr

 

Aksaray Merkez ilçe, Minarecik Mahallesi, 15 Temmuz Milli İrade Meydanı’nda (Eski Hükümet Meydanı) bulunan Aksaray Hükümet Konağı; 1927-1929 yılları arasında tamamlanarak hizmete girmiştir. Meydandaki Adliye-Jandarma ve Maliye binalarıyla oluşan üçlü yapı grubunun ortasında konumlanan ve aralarında ilk inşa edilen yapıdır. Mimarının Ermeni asıllı Hrant kalfa olduğu bilinmektedir. Aksaray’ın ikinci valisi Yusuf Ziya Günar, yapının inşaatıyla bizzat ilgilenmiştir. 1920 yılında il olan Aksaray, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte başta Ankara olmak üzere ülke genelinde başlayan yeni imar faaliyetlerinden etkilenmiştir. Günümüzde Aksaray Valiliği olarak hizmet veren Hükümet Konağı; dönemin kısıtlı imkanlarıyla yerel malzeme ve işçilikle inşa edilen özgün tasarımlardan biridir. 1933 yılında Aksaray’ın vilayetliğinin lağvedilerek Niğde’ye ilçe olarak bağlanmasıyla Kaymakamlık olarak hizmet veren tarihi bina, 1989’de ilin tekrar vilayet yapılmasıyla Valilik olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Kuzey- güney yönünde uzanan dikdörtgen yapı, bodrum dahil dört katlıdır. Planlamada ve cephe düzeninde simetri esas alınmıştır. Yapının en süslemeli cephesi doğu cephesidir. Bina girişi; meydan, tören alanı, saat kulesi ve Atatürk anıtının bulunduğu doğu cephesinden sağlanır. Duvarları sarı kesme taş ve yığma tekniğiyle inşa edilen yapıda volta döşeme kullanılmıştır. Giriş holünün karşısındaki sekizgen formlu merdivenle iki yanındaki ıslak hacimlerin binanın ana kütlesinden dışarı çıkartılmış olması, modern mimarinin fonksiyoncu ilkeleriyle bağdaşmaktadır. Yapının çevresindeki diğer yapılara göre farklılık gösteren özellikleri; arka cephesindeki çokgen etki ve çatısında uygulanan aynalı tonoz örtüdür. 1979 yılında tescillenerek koruma altına alınan yapı, 2014’te kapsamlı bir restorasyon geçirmiştir.

19. yy. sonlarından başlayarak Cumhuriyet’in kurulmasıyla devam eden dönemlerde Anadolu kent merkezlerinde yeni odak noktaları oluşturan ve merkezi otoriteyi yansıtan hükümet konakları, modernleşme süreçlerinin gerektirdiği yeni yapı türlerindendir. Hükümet Konağı; günümüzde Aksaray Valiliği ek hizmet binaları olarak kullanılan Adliye-Jandarma ve Maliye yapılarıyla birlikte, Aksaray’a önemli bir meydan kazandıran Erken Cumhuriyet Dönemi kamu yapılarının ilk örneklerindendir. Yapı; cephe düzenlemesi, yapım tekniği, malzeme kullanımı, detaylarıyla yapıldığı dönemin mimari özelliklerini ve tasarım anlayışını yansıtmaktadır. Çevresiyle kurduğu ilişki, kütle biçimlenişindeki modern kurguyla, bölgenin modernleşmesine katkıda bulunan yapı; kent belleğinin önemli bir parçası olarak belge ve kimlik değeri taşımaktadır. Döneminin ana akımı olan 1. Ulusal Mimarlık Akımı’nın etkisinin yanı sıra 19. yy. eklektik akımların özelliklerinin izlenebildiği yapı, Cumhuriyet’e tanıklık etmiş olmasıyla tarihsel açıdan önemlidir. Aksaray Hükümet Konağı, taşıdığı özellikler bakımından modern miras çerçevesinde değerlendirilebilir.