Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ulusal Çay Kongresi , Rize, Türkiye, 21 Mayıs - 23 Ağustos 2024, ss.16-17
Ülkemizdeki çay gen kaynaklarının henüz tanımlanmamış ve tescil edilmemiş olması, mevcut kaynakların korunmasını
zorlaştırmakta ve bunların ekonomik faydaya dönüşmeden kaybolmasına yol açmaktaydı. Bu nedenle “Çay gen hazunun
kurulması ve ticari çay çeşit adaylarının belirlenmesi” isimli TÜBİTAK 1007 projesi kapsamında Doğu Karadeniz
Bölgesi’nde çay tarımı yapılmasına izin verilen 4 il ve 31 ilçede [Artvin (Borçka, Arhavi, Hopa), Rize (Merkez, Fındıklı,
Ardeşen, Çamlıhemşin, Hemşin, Pazar, Çayeli, Derepazarı, Güneysu, İkizdere, İyidere, Kalkandere), Trabzon (Merkez,
Araklı, Çaykara, Dernekpazarı, Hayrat, Köprübaşı, Of, Sürmene, Beşikdüzü, Vakfıkebir), Giresun (Çanakçı, Espiye,
Eynesil, Görele, Güce, Tirebolu)] yer alan çay plantasyonlarında seleksiyon çalışmaları yürütülmüştür. Her ilçedeki
çaylık alanlarda yapılan seleksiyon çalışmaları sahil kesiminden (0-300 m), orta rakımlı bölgeden (300-600 m) ve
yüksek rakımlı bölgelerde (600 m ve üzeri) olmak üzere farklı yükseltiler dikkate alınarak planlanmıştır. Ön seleksiyon
kriterleri gelişme kuvveti, dallanma kabiliyeti, geniş hasat tablası, tomurcukta tüylülük, sürgün verme kabiliyeti ile
yaprak rengi, bitki yaşı, abiyotik stres koşullarına (don, kuraklık, hastalık) dayanıklılık olarak belirlenmiştir. İki yıl
süren seleksiyon çalışmaları sonucunda 2034 genotip elde edilmiştir. Genotiplerin bulunduğu bahçe meyili, bahçe yönü,
güneşlenme oranı, gölgelenme oranı ve çay ocağının bakımı da kayıt edilmiştir. Yapılan seleksiyon çalışmalarında 1235
adet genotip (% 60,8) Rize’den, 501 adet genotip (% 24,6) Trabzon’dan, 176 adet genotip (% 8,7) Artvin ve 122 adet
genotip (% 6) Giresun’dan olmak üzere ülkesel çay gen havuzu için fidan üretim amacıyla çelikleri alınmıştır. Seleksiyon
çalışmaları sonucunda, çelik alınan tüm genotiplerin bulunduğu rakım aralığı 0 ile 1079 m arasında değişim göstermiştir.
Genotiplerin 1272 adetlik (% 62,54) büyük bir kısmı 0-300 m rakım aralığından alınmış olup, 602 adeti (% 29,60) 301-
600 m arasında iken, 601 m ve üzerindeki rakımlardan alınan genotiplerin sayısı 160 adet (% 7,87)’tir. Proje sonucunda
elde edilen verilere göre; 1. Seleksiyon çalışmalarında 2034 genotipin alındığı Bahçe Özelliklerinin; genellikle hafif
meyilli (% 33,33), kuzey yönlü (% 68,78), güneşlenme oranı çok (% 67,60), gölgelenme oranı az (% 74,24) ve çay
ocaklarının bakımlı (% 73,60) olduğu belirlenmiştir. 2034 genotipin alındığı bitkilerin Bitkisel Özelliklerinin;
genellikle gelişme kuvvetinin güçlü (% 79,06), dallanma kabiliyeti yoğun (% 61,06), tabla genişliğinin geniş (% 50,10),
tomurcukta tüylülük orta seviyede (% 57,33), sürgün verme kabiliyeti iyi (% 83,82) ve yaprak rengi yeşil (% 63,37)
olduğu belirlenmiştir.
The fact that tea gene resources in our country have not yet been identified and registered makes it difficult to maintain
existing resources and leads to their loss without turning into economic benefits. For this reason, selection studies were
carried out in tea plantations located in 4 provinces and 31 districts [Artvin (Borçka, Arhavi, Hopa), Rize (Merkez,
Fındıklı, Ardeşen, Çamlıhemşin, Hemşin, Pazar, Çayeli, Derepazarı, Güneysu, İkizdere, İyidere, Kalkandere), Trabzon
(Merkez, Araklı, Çaykara, Dernekpazarı, Hayrat, Köprübaşı, Of, Sürmene, Beşikdüzü, Vakfıkebir), Giresun (Çanakçı,
Espiye, Eynesil, Görele, Güce, Tirebolu)] where tea farming is allowed in the Eastern Black Sea Region within the scope
of the TUBITAK 1007 project named ”Establishment of tea gene gratification and determination of commercial tea
variety candidates”. Selection studies conducted in tea fields in each district were planned taking into account different
elevations, including from the coastal section (0-300 m), from the middle altitude area (300-600 m) and in high altitude
areas (600 m and above). The pre-selection criteria were determined as development strength, branching ability, wide
harvest table, and hairiness in the bud, shoot-giving ability, leaf color, plant age, resistance to abiotic stress conditions
(frost, drought and disease). As a result of two years of selection studies, 2034 genotypes were obtained. The garden
inclination, garden direction, sunbathing rate, ghosting rate and maintenance of the tea January where the genotypes
were found were also recorded. In the selection studies conducted, 1235 genotypes (60.8%) were taken from Rize, 501
genotypes (24.6%) from Trabzon, 176 genotypes (8.7%) from Artvin and 122 genotypes (6%) from Giresun for seedling
production for the national tea gene pool. As a result of selection studies, the altitude December in which all genotypes
taken from steel were found varied between 0 and 1079 m. Dec. The majority of the genotypes, 1272 (62.54%), were
taken from the altitude range of 0-300 m, while 602 (29.60%) were between 301-600 m, the number of genotypes taken
from altitudes of 601 m and above was 160 (7.87%). Decembers of the genotypes were obtained from the According
to the data obtained as a result of the project; 1. It was determined that the Garden Characteristics from which 2034
genotypes were taken in selection studies were generally slightly inclined (33 January 33), north-oriented (68.78%),
sunbathing rate was high (67.60%), ghosting rate was low (74.24%) and tea stoves were well-maintained (73.60%). 2034
the Plant Characteristics of the plants from which the genotype was taken; in general, it was determined that the growth
force was strong (79.06%), branching ability was intense (61.06%), table width was wide (50.10%), hairiness in the bud
was moderate (57.33%), shoot-making ability was good (83.82%) and leaf color was green (63.37%).