Günümüzde kitle iletişim araçları insanları etkileme ve toplumları şekillendirme bakımından önemli bir yere sahiptir. Özellikle en yaygın kullanılan kitle iletişim araçlarından birisi olan televizyonlarda yayınlanan diziler bir yandan insanların duygu, düşünce ve davranışları üzerinde doğrudan bir etki oluştururken diğer yandan yeni inançlar ve tutumlar geliştirmelerini sağlamaktadır. İnsanların inançları ve tutumlarındaki değişimler aynı zamanda toplumsal değerlerde de değişimler meydana getirmektedir. Sosyolojik düzeyde etkisi oldukça büyük olan dizilerin senaryolaştırılma ve sunulma süreçlerinde hem bireyler hem de toplumlar üzerinde oluşturduğu etkiler göz ardı edilmemelidir. Bu doğrultuda gerçekleştirilen bu araştırmada toplumun önemli bir kesimi tarafından izlenen Bahar dizisinde yer alan dört ana karakterin vermiş olduğu mesajlardaki akılcı olmayan inançların ve savunma mekanizmalarının tespit edilerek açıklanması amaçlanmıştır.

Söylem analizi yöntemiyle gerçekleştirilen bu araştırmanın çalışma grubunu, Bahar dizisinin ilk beş bölümü ve dizide yer alan Bahar Özden, Timur Yavuzoğlu, Evren Yalkın ve Rengin Çevik karakterleri oluşturmaktadır. Araştırmada akılcı olmayan inançlar ve savunma mekanizmaları iki ana tema olarak kullanılmıştır. Bu temalardan akılcı olmayan inanç temasının altında aşırı talepkârlık, felaketleştirme, rahatsız olmaya katlanamama, kendini bütünsel derecelendirme, diğerlerini bütünsel derecelendirme şeklinde beş adet kod belirlenmiştir. Savunma mekanizması temasının altında ise bastırma, inkâr, karşıt tepki geliştirme, yer değiştirme, mantığa bürüme, yüceltme, regresyon, yansıtma, bölme ve ödünleme şeklinde 10 kod belirlenmiştir. Araştırma kapsamında, belirlenen karakterlerin yer aldığı sahneler incelenerek kodlara uygun örnekler bulgularda verilmiştir.

Araştırmada, Bahar dizisinde en çok kullanılan akılcı olmayan inançların felaketleştirme ve rahatsız olmaya katlanamama olduğu bulunmuştur. En çok kullanılan savunma mekanizmalarının ise inkâr ve mantığa bürüme olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca dizide yer alan ana karakterlerden en çok akılcı olmayan inanca sahip olan karakterin Timur karakteri olduğu; savunma mekanizmalarından bölme ile akılcı olmayan inançlardan bütünsel derecelendirmenin genellikle birlikte kullanıldığı belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda Bahar dizisinde akılcı olmayan inançların ve belirlenen savunma mekanizmalarının tamamının yer aldığı, bu durumun diziyi izleyen bireylerin bu akılcı olmayan inançları ve savunma mekanizmalarını hem normalleştirmelerine hem de içselleştirmelerine neden olabileceği söylenebilir. Bu bağlamda dizi çekim süreçlerinde psikolojik danışman istihdamı sağlanarak, dizilerde yer alan karakterlerin ve bu karakterler aracılığıyla iletilen mesajların insanların ruh sağlıkları üzerinde oluşturabileceği etkiler açısından denetlenmesi önerilebilir. Ayrıca bu araştırmada dizi karakterlerinin akılcı olamayan inançları ve savunma mekanizmaları nitel olarak incelenmiştir. Bahar dizisinin insanların akılcı olmayan inançları ve savunma mekanizmalarını kullanmaları üzerindeki etkileri deneysel ya da nicel çalışmalar tasarlanarak incelenebilir.

Anahtar kelimeler: Akılcı olmayan inançlar, savunma mekanizmaları, akılcı duygusal davranışçı terapi, televizyon dizisi