Akademik Veri Yönetim Sistemi
ÇANKAYA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ CEREN DAMAR IV. BİLİM İNSANLARI SEMPOZYUMU, Ankara, Türkiye, 1 - 03 Mayıs 2024, ss.827-867, (Tam Metin Bildiri)
Bu çalışmada Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) kuruluşundan bu yana sürekli değişime uğrayan ve her dönem tartışma konusu olan federal - federe dengesi, 20’nci yüzyılın ortasından 2023 yılına kadar çeşitli düzenlemelere tabi olan kürtaj yasağı kapsamında incelenmektedir. Federatif bir kurguya sahip olan ABD Anayasası, açıkça federe devlete yasaklanan veya bilinçli bir şekilde münhasıran federal devlete tanımlanan sınırlı sayıdaki görev ve yetkiler dışındaki tüm kamu gücünü federe devlet statüsünde bulunan eyaletlere devretmektedir. Böylelikle eyaletler ile federal devlet arasında hassas bir denge kurularak hiçbir anayasal aktörün aşırı güçlü veya aşırı zayıf olmaması amaçlanmaktadır. Ancak ABD’nin ilk zamanlarından bu yana çeşitli anayasa değişiklikleri, kanunlar ve mahkeme kararları vasıtasıyla federal devletin kümülatif gücünün giderek artması, federal - federe dengesini kalıcı bir şekilde değiştirmiş ve eyaletlerin tepkisini çekmeye başlamıştır. Öyle ki federal devletin yükselen baskınlığı karşısında federe devletlerin anayasal güvencelerinin ve salahiyet genişliklerinin savunulduğu eyalet hakları (states’ rights) akımı ortaya çıkmıştır. ABD'nin tarihi gelişim sürecinde eyalet hakları ile federal devlet birçok defa ihtilafa düşmüş, bu uyuşmazlık neticesinde anayasal krizler ve hatta iç savaş patlak vermiştir. Büyük boyutlu krizler bir şekilde atlatılmış olsa da eyaletler ile federal devlet arasındaki güç ve yetki tartışması hız kesmeden günümüze kadar gelmiştir. Özellikle federal devlet ile eyaletlerin güç paylaşımı arasında ortak veya tartışmalı konumda bulunan bazı hususlar defalarca federal - federe çekişmesine dönüşmüş; sıklıkla ABD Yüce Mahkemesi’nin yargılamasına konu olmuştur. Nitekim bu tartışmalı hususlardan biri olan kürtajın düzenlenmesi, sınırlanması veya yasaklanması da ilk etapta eyaletlerin yasama takdirine bırakılırken; ABD Yüce Mahkemesi 1973 yılında verdiği Roe v. Wade ve Doe v. Bolton kararlarıyla kürtajın ABD Anayasası’nda korunan bir hak olduğunu ilan ederek eyaletlerin bu konudaki yasama yetkisini büyük oranda sınırlamıştır. Böylece ABD’de kürtaj, Mahkeme’nin içtihatları çerçevesinde federal bir standart kapsamına alınmış ve tüm eyaletler için zorunlu asgari kürtaj serbestisi sınırı oluşturulmuştur. Bu kararlardan sonraki süreçte kürtajın sınırlanması veya yasaklanması için hazırlanan federal ve federe düzeydeki birçok hukuki düzenleme veto veya iptal ile karşılaşmıştır. Ancak 2007 yılında ABD Yüce Mahkemesi’nin Gonzales v. Carhart davasında, ABD Kongresi tarafından kabul edilen sınırlayıcı bir federal kürtaj kanununu (Partial-Birth Abortion Ban Act) Anayasa’ya uygun bularak korumasına rağmen; ilerleyen süreçte Texas ve Louisiana eyaletlerinin kabul ettiği kürtaj düzenlemelerini iptal etmesi federal – federe tartışmalarını alevlendirmiştir. Nihayet 2022 yılında ABD Yüce Mahkemesi Dobbs v. Jackson Women's Health Organization davasında kürtaj hakkındaki içtihadını değiştirerek eyaletlerin kürtajı düzenleme, sınırlama veya yasaklama yetkisini büyük ölçüde genişletmiştir. Hemen ardından birçok eyalette yeni kürtaj kanunları kabul edilmiş ve bu hususta bazı eyaletler ile federal devlet arasındaki gerginlik tırmanmıştır. Bazı federal kamu kurumlarının posta yoluyla kürtaj ilaçlarının satışı ve dağıtımına izin vermesi ile bu tür ilaçlara ulaşımı kolaylaştırarak imkân sağlaması kürtajı sınırlandıran eyaletlerin tepkisini çekmiş ve bu konu 2023 yılında ABD Yüce Mahkemesi’nin önüne taşınmıştır. Bu metnin yazıldığı tarihten sadece on yedi ay önce içtihat değişikliğine giden Mahkeme, kürtaj ilaçları davasında (U.S. Food and Drug Administration v. Alliance for Hippocratic Medicine) henüz karar aşamasına gelmemiş olsa da bu dava, ABD anayasal sistemi ve kürtajın hukuki durumu için oldukça kritik bir dönüm noktası niteliğini taşımaktadır. ABD’de kürtajın düzenlenmesi, sınırlanması veya yasaklanması alelade bir yasama işleminden ziyade; daha büyük bir anayasal dengeyi ve ihtilafı temsil etmektedir. Dolayısıyla bu konu anayasa hukuku bağlamında önem arz etmekle birlikte federal devlet yapıları için değerli doneler içermekte ve detaylı bir incelemeyi gerektirmektedir.
In this study, the balance between federal and federated of the United States of America (USA), which has undergone a constant change since the foundation of the country and has remained a controversial issue in each era, is examined in the context of the abortion ban, which has been the subject of various regulations from the mid-20th century until 2023. The Constitution of the US, which has a federative design, delegates all the public power to the states, which qualify as federated governments, except for a limited number of powers and duties that are either explicitly prohibited to the federated states, or deliberately reserved exclusively to the federal state. In this way, a delicate balance is struck between the states and the federal government to ensure that no constitutional actor is excessively powerful or excessively weak. Nevertheless, the gradual increase in the cumulative power of the federal government through various constitutional amendments, acts and judicial decisions since the very beginnings of the US has permanently altered the federal-federated balance and has started to draw the ire of the states. Indeed, against the growing dominance of the federal government, the movement of states' rights emerged, which defends the constitutional guarantees and the expansiveness of the powers of the federated states. Throughout the historical progress of the US, states' rights and the federal government have repeatedly come into conflict, resulting in outbreaks of constitutional crises and even a civil war. Even though the large-scale crises were somehow overcome, the debate on power and jurisdiction between the states and the federal government has continued unabated until the present day. In particular, certain issues that are shared or controversial between the division of powers between the federal government and the states have repeatedly turned into a federal-federated dispute and have frequently been the subject of the US Supreme Court's legal proceedings. As a matter of fact, the regulation, limitation or prohibition of abortion, which is one of these controversial issues, was initially left to the legislative authority of the states; however, following the Roe v. Wade and Doe v. Bolton rulings in 1973, the US Supreme Court declared that abortion is a right protected by the US Constitution and limited the legislative authority of the states on this issue to a great extent. As a result, within the legal framework of the Court's jurisprudence, abortion in the United States has been covered by a federal standard and a mandatory minimum limit of freedom of abortion has been established for all states. In the period following these decisions, many federal and state legislative measures to restrict or prohibit abortion have been vetoed or overturned. Yet, despite upholding a restrictive federal abortion law (Partial-Birth Abortion Ban Act) passed by the US Congress, ruling it constitutional in the Gonzales v. Carhart case in 2007, the US Supreme Court later struck down certain abortion regulations enacted by the states of Texas and Louisiana, reigniting the federal-federated debate. Eventually, the US Supreme Court changed its previous jurisprudence on abortion in the case of Dobbs v. Jackson Women's Health Organization in 2022, greatly expanding the authority of states to regulate, restrict or prohibit abortion. Immediately afterwards, new abortion laws were introduced in many states and tensions between several states and the federal government escalated over this issue. The fact that some federal government agencies allow the sale and distribution of abortion drugs through mail order and facilitate access to such drugs has drawn the protest of states that restrict abortion, and this particular issue was brought before the US Supreme Court in 2023. Even though the Court, having reversed its previous jurisprudence only seventeen months prior to the preparation of this text, has yet to reach a decision in the abortion drugs case (U.S. Food and Drug Administration v. Alliance for Hippocratic Medicine), still this particular case is a critical turning point for the U.S. constitutional system and the legal standing of abortion. In the US, the regulation, restriction or prohibition of abortion is not merely a legislative act; it rather represents a greater constitutional balance and controversy. Therefore, while this issue is of importance in the context of constitutional law, it also contains valuable insights for federative state structures and requires a further detailed analysis.