İnanan-inanılan ilişkisini düzenleyen davranışlar dizisi olarak anlaşılabilecek olan ibadetler bütün dinlerin ortaklaşa başvurduğu temel dini pratikler olarak dikkat çekmektedir. Temel amacı dindar şuuru inanılan Varlık ile doldurmak olan ibadetlerde zaman, miktar, sıra, mekan, sembolik anlam ve unsurlar gibi şekli unsurlar vaz’i olup, bu özellikler ibadetlerin objektif boyutunu oluşturmaktadır. İslami ibadetler içinde şekli unsurlar açısından ön plana çıkan ibadetlerin başında hac gelmektedir. Hac ibadeti kutsanmış bir zaman ve mekânda icra edilmesinin yanında ibadet psikolojisini olumlu yönde etkileyen birçok biçimsel unsura sahiptir. Bunlar arasında icrası için gerekli olan zamanın görece uzun olması, diğer ibadetlere oranla nispeten uzun bir hazırlık evresi gerektirmesi, daha yüksek bir motivasyonla icra edilmesi ve son derece büyük bir kalabalıkla birlikte icra edilmesi haccın ilk akla gelen ayırıcı özellikleridir. Diğer ibadetlerin de neredeyse tamamının hacla birlikte icra ediliyor olması, hacca İslami ibadetleri bir araya toplayan bir “ibadet seti” niteliği kazandırmaktadır. Bütün bunlar hac ibadetinin birey üzerindeki etki potansiyelini yükseltmektedir. Haccın icracısına “hacı” adında yeni bir unvan kazandırması ise haccın özellikle ibadet sonrası süreğen etkisini artırma konusunda ayırıcı özelliğe sahiptir. Çalışmada hac ibadetinin sahip olduğu çok boyutlu etki potansiyeli tecrübi veriler ışığında ele alınmış, beklenildiği gibi hac ibadetini icra eden bireylerde yüksek düzeyde süreğen pozitif etkiler ürettiği sonucuna ulaşılmıştır.
Worship can be understood as the set of behaviors regulating the relationship between the believer and the believed and draws attention as a common basic religious practice all religions apply. Worship involves formal elements such as time, quantity, order, place, and symbolic meaning, the main purpose of which is to fill the worshipper’s religious consciousness with that which is being believed; these features constitute the objective dimension of worship. The Hajj is one of the most prominent forms of Islamic worship in terms of formal elements. In addition to being performed at a blessed time and place, the pilgrimage also contains many formal elements that positively affect the psychology of worship. Among the first distinguishing features of the pilgrimage are the relatively long time required for its performance, the relatively long preparation period required compared to other prayers, and its performance with a higher motivation and an extremely large crowd. The fact that almost all other forms of worships are performed together with the pilgrimage provides the Hajj with set of forms of worship that unite Islamic worship. All these increase the potential impact the Hajj can have on the individual. Those who perform the pilgrimage gain the new title of haji, which has a distinctive feature in increasing the long-term effect of the pilgrimage, especially after it finishes. This study discusses the potential multidimensional effects the Hajj has as a form of worship in light of empirical data and, as expected, has concluded the Hajj to produce high levels of longterm positive effects on the individuals who’ve performed it.
