Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiye Ekonomi Kurumu 21. Ulusal İktisat Kongresi, Eskişehir, Türkiye, 5 - 07 Kasım 2021, ss.1
Turizm, birçok ülke için döviz geliri elde etmek ve ithalatı finanse etmek açısından önemli bir
hizmet kalemidir. İhracatı kısıtlı bazı ülkelerde ise döviz kazandırıcı işlemlerin büyük bir kısmı
turizm üzerinden gerçekleştirilmektedir. Türkiye, kayda değer oranda turistik alanlara sahip
olması ve görece uygun fiyatlı tatil imkanı sağlaması gibi nedenlerle, özellikle Avrupa ve Orta
Doğu ülkelerinden turist çekmektedir. Türkiye’nin turizm gelirleri, yıllar itibarıyla artan bir
eğilim sergilemektedir. Turizm gelirindeki bu artışların arkasında, Türkiye’nin turizm alanında
daha fazla ilgi çeken ülkeler arasında yer almasının yanında Türk Lirasının ABD Doları ve Euro
gibi para birimleri karşısındaki değer kaybı da yer almaktadır. Bu bağlamda, gerçek turizm
potansiyeli ile döviz kuruna bağlı turizm geliri arasında bir ayrım yapılması doğru olacaktır..
Bu çalışmada, turizm gelirlerinin döviz kuruna bağlı değişimini görebilmek amacıyla, döviz
kurunun turizm harcamaları üzerindeki etkisi incelenmektedir. Bu kapsamda, döviz kurunun
temsilcisi olarak ABD dolar kuru ile kişi başı ortalama turizm harcamaları arasındaki ilişki,
Fourier ADL eşbütünleşme yöntemi ile analiz edilmektedir. Fourier ADL yöntemi, olası çoklu
yapısal kırılmaları tespit edebildiğinden daha güçlü ve tutarlı sonuçlar vermektedir. 2006:Ç1-
2020:Ç1 dönemini içeren analiz sonucunda, ABD dolar kuru ile kişi başı ortalama turizm
harcamaları arasında güçlü bir uzun dönemli ilişkinin varlığına rastlanmıştır. FMOLS, DOLS
ve CCR çerçevesinde elde edilen uzun dönem katsayı tahmin sonuçlarına göre ise ABD dolar
kurunun kişi başı ortalama turizm harcamalarını, yaklaşık % 10 ile % 13 arasında negatif yönde
etkilediği görülmüştür. Elde edilen sonuçlar, Türk Lirası değer kaybının yarattığı turizm
harcamalarındaki azalmanın telafisinin, daha fazla turist çekmekle mümkün olacağını
göstermektedir. Bu durum, turizm gelirlerinin döviz kuruna olan duyarlılığını artırmaktadır ve
uzun dönemde turizm gelirlerinin istikrarsız bir eğilim sergilemesine neden olacağı
düşünülmektedir. Turizm gelirlerinin sürekli ve istikrarlı bir şekilde artış sergilemesi için, döviz
kurundan bağımsız bir turizm potansiyeli ihtiyacı şarttır. Aksi halde, döviz kurunun dalgalı bir
seyir izlemesi durumunda, turizm gelirleri ile cari açığın finansmanı da güçleşecektir.