Akademik Veri Yönetim Sistemi
e-Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi (elektronik), cilt.22, sa.1, ss.23-44, 2021 (Hakemli Dergi)
Tüm ekonomilerin yakından izlediği makroekonomik dinamiklerden biri
olan döviz kurunun istikrarlı olup olmaması pek çok iktisadi değişken üzerindeki
etkileri nedeniyle sık sık inceleme konusu olmuştur. Bu nedenle döviz kuru
üzerinde etkili olan faktörlerin incelendiği ampirik çalışmaların çok sayıda
olduğu gözlenebilmektedir. Bu çerçevede yürütülen çalışma, Türkiye’de
2009:Q1 2019:Q4 döneminde gerçekleşen ortalama döviz kurundan yola
çıkılarak hesaplanan denge döviz kuru için belirlenen alt ve üst sınırları n aşıldığı
dönemlerde etkili olan değişkenlerin tespit edilmesi ve bu değişkenlerin denge kur
üzerindeki olasılık etkilerinin yön ve düzey bakımından belirlenmesi amacını
taşımaktadır. Probit yönteminin tercih edildiği çalışmada olasılık tahmininin yanı
sı ra marjinal etki hesaplamalarına da yer verilmiştir. Analiz sonuçlarına göre,
denge döviz kurunun alt sınırı aşma olasılığını azaltan değişkenler cari işlemler
dengesi, para arzı, döviz rezervleri ve TÜFE olarak belirlenirken, BİST100
endeksi etkisinin söz konusu olasılığı arttırıcı yönde olduğu tespit edilmiştir.
Denge döviz kurunun öngörülen üst sınırı aşma olasılığını azaltan değişkenlerin
ise döviz rezervleri ve BİST100 endeksi olduğu tespit edilmekle birlikte cari
denge, para arzı ve TÜFE etkisinin söz konusu olasılığı arttırıcı yönde etkili
olduğu belirlenmiştir. Bu kapsamda en yüksek etki düzeyine sahip olan değişken
ise TÜFE olarak belirlenmiştir. Nitekim üçer aylık dönemlerin incelendiği bu
analize dâhil edilen diğer değişkenlerin olasılık etkileri %3’ün üzerine
çıkmamıştır.
The stability of the exchange rate, which is one of the macroeconomic
dynamics closely followed by all economies, has been frequently examined due
to its effects on many economic variables. For this reason, it can be observed
that there are many empirical studies examining the factors affecting exchange
rates. The present study carried out within this framework aims to determine
the variables that are effective in the periods when the lower and upper limits
determined for equilibrium exchange rate calculate d by using the average
exchange rate in the 2009:Q1 2019:Q4 period in Turkey were exceeded and
to explore the probability effects of these variables on equilibrium exchange
rate in terms of direction and level. In the study, in which the Probit method
was used, marginal impact calculations were included as well as probability
estimation. According to the results of the analysis, it was determined that
while the variables that reduce the possibility of the equilibrium exchange rate
exceeding the lower limit are current account balance, money supply, foreign
exchange reserves and consumer price index (CPI), the effect of the Borsa
Istanbul Stock Exchange 100 (BIST100) index was found to increase the
aforementioned probability. Also, it was determined that the variables that
reduce the possibility of the equilibrium exchange rate exceeding the upper
limit are the foreign currency reserves and BIST100 index, but current account
deficit, money supply and the effect of CPI were found to increase the
mentioned proba bility. In this context, the CPI has been determined as the
variable with the highest impact level. Thus, the probability effects of the other
variables included in this analysis, in which quarterly periods were examined,
did not exceed 3%.