Akademik Veri Yönetim Sistemi
THE JOURNAL OF INTERNATIONAL SOCIAL RESEARCH, cilt.11, sa.55, ss.1003-1010, 2018 (Hakemli Dergi)
Bu makale, Basra ve Kûfe dil ekolleri arasında makîsun aleyh kaynaklı tartışmaları ve bunların değerlendirilmesini ele almaktadır. Konu Basra ve Kûfe dil ekollerindeki kıyas anlayışını yansıttığından önem arz etmektedir. Çünkü kıyas, adı geçen ekollerin ortaya çıkışında önemli bir faktördür. Nahiv âlimlerinin dil incelemelerinde ele aldıkları dilsel verilerin dilde yaygın veya nâdir kullanımları ve kıyas için makîsun aleyh kabul edilmeleri, Basra ve Kûfe dil ekolleri arasında tartışmalara sebep olmuştur. Basralılar, muhataplarını şâz/nâdir kullanılan dilsel verilerle kıyasa gittikleri gerekçesiyle eleştirmiş, buna mukâbil Kûfeliler; yapılan eleştirileri kabul etmemişlerdir. Ayrıca Basralılar dilsel verileri, fesahatine inandıkları kabilelerden elde ettiklerini; Kûfelilerin ise kendilerine ulaşan dilsel verileri herhangi bir ayrım yapmadan nahiv çalışmalarında kullandıklarını iddia etmişlerdir. Ancak Kûfelilerin dil incelemelerinde Basralılar gibi makîsun aleyhin muttarid/yaygın olma şartını aradıkları anlaşılmaktadır. Diğer taraftan Basra ve Kûfeliler arasında var olan taassup aralarındaki makîsun aleyh kaynaklı tartışmaları daha da alevlendirmiştir. Bunun yanında bu konuda siyasi ve ictimâî şartların etkisini görmek de mümkündür. Basra ve Kûfe’nin coğrafi konumu da dilsel verilere ulaşma imkânı açısından farklılık gösterdiğinden ekoller arasında usul farklılığına zemin hazırlamıştır. Sonuçta iki ekol arasındaki makîsun aleyh kaynaklı tartışmalar farklı dilsel hükümlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.