Akademik Veri Yönetim Sistemi
n 23. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumuna (USOS-2025), Ankara, Türkiye, 23 - 26 Ekim 2025, ss.1, (Tam Metin Bildiri)
Değerler eğitimi, 2000’li yıllardan itibaren öğretim programlarında öne çıkan başlıklardan biridir. Alan yazında farklı perspektiflerden ele alınan değerler eğitimi, özellikle kişilik ve karakter gelişiminin şekillendiği ilkokul çağında, bireylerin iyi insan, bilinçli vatandaş ve mutlu bireyler olarak yetişmesinde kritik bir role sahiptir. Değerler eğitimi ilk kez 2005 yılında gerçekleştirilen program güncellemeleri ile öğretim programlarında sistematik biçimde yer almış ve en son 2023 yılında Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ile “yetkin ve erdemli insan” anlayışı doğrultusunda öğretim programlarının ana çatısını oluşturmuştur. Bu doğrultuda “erdem-değer-eylem” modeli aracılığıyla adalet, aile bütünlüğü, çalışkanlık, dostluk, duyarlılık, dürüstlük, estetik, mahremiyet, merhamet, mütevazılık, özgürlük, sabır, sağlıklı yaşam, saygı, sevgi, sorumluluk, tasarruf, temizlik, vatanseverlik ve yardımseverlik olmak üzere toplam 20 değer öğretim programlarında yer almıştır. Bu değerlerin her biri kendi içinde farklı eylem ve alt eylem göstergeleri ile de detaylandırılmıştır. Öğretim programlarında değerlerin ilk olarak eklendiği derslerden biri olan Sosyal Bilgiler, ilkokulda etkin vatandaş yetiştirme amacını taşıyan ve bu işlevi yerine getiren en önemli derslerden biridir. Değerler eğitimi ile yakın ilişkili olan bu ders; Toplumsal yaşamı, vatandaşlık bilincini, kültürel mirası, hak ve sorumlulukları öğretmesiyle öğrencilerin içinde bulundukları toplumu anlamlandırmalarına katkı sağlamakta; ayrıca milli ve evrensel değerlerin aktarılmasında köprü işlevi görmektedir. Bu çalışmanın amacı, 2024 Maarif Modeli kapsamında güncellenen ilkokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan değerlerin incelenmesidir. Bu amaçla doküman incelemesi olarak organize edilen bu çalışma nitel bir araştırma özelliği taşımaktadır. Çalışmanın veri kaynağı ise 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli İlkokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’dır. Verilerin analizinde doküman analizi yönteminden yararlanılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, 2024 İlkokul 4. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan altı öğrenme alanında en çok vurgulanan değerlerin sırasıyla vatanseverlik, saygı ve sorumluluk değerleri olduğu belirlenmiştir. Buna karşın özgürlük değerine ise hiçbir öğrenme alanında yer verilmediği tespit edilmiştir. Öğrenme alanlarındaki kazanımlar ile değerlere ait eylemler ve alt eylemler arasındaki ilişki zayıf olduğu ifade edilebilir. Programda öğretmenlere yönelik öğrenme-öğretme yaşantıları incelendiğinde, erdem-değer-eylem bileşeni kapsamında önerilen değer eğitimi yaklaşım/yöntemlerinden sadece değer telkini, değer belirginleştirme, eylem öğrenme ve ahlaki muhakeme yaklaşımlarına yer verildiği; ancak en fazla kullanılanların ise değer telkini ile değer belirginleştirme yaklaşımları olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, 2024 Maarif Modeli kapsamında güncellenen İlkokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda değerler eğitimi güçlü bir çerçevede ele alınmakla birlikte, bazı değerlerin sınırlı düzeyde yansıtıldığı ve değerlere ait eylemler ile ilişkilendirmenin de sınırlı olduğu söylenebilir. Bu bulgular doğrultusunda, değerlerin öğrenme çıktılarıyla daha güçlü bağlarla ilişkilendirilmesi, özgürlük gibi temel değerlerin programda daha görünür hale getirilmesi ve öğretmenlere yönelik yöntemsel çeşitliliğin artırılması, yaklaşımlara ait daha detaylı içeriklerin sunulması önerilebilir.