Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ulusal Çay Kongresi, Rize, Türkiye, 21 - 23 Mayıs 2024, ss.1, (Özet Bildiri)
Diğer pek çok hizmet gibi, Türk çay sektörü de devletin kamu hizmeti
sunduğu ve yönettiği alanlar arasındadır. Devlet, çayla ilgili kamu
hizmetlerini bir Kamu İktisadi Teşekkülü (KİT) olan Çay İşletmeleri Genel
Müdürlüğü (Çaykur) aracılığıyla sunmaktadır. Bir hizmet yerinden yönetim örgütü
olarak Çaykur’a “çay” konusunda özerklik verilmiştir. 1984 yılına kadar, Çaykur,
devletin çay konusunda yetkili özerk kuruluşu olarak çayla ilgili her konuda
yetkili ve sorumlu idi. Bu tarihte çıkarılan 3099 sayılı Kanun ile özel sektör
de çay işleme, üretim ve pazarlama alanlarında faaliyete başlamıştır. Artık Çaykur,
özel sektörün rakibi olduğundan onun üzerinde kural koyucu kamu yetkisi kullanamamaktadır.
Başka pek çok alanda kullanılan, Devletin, “düzenleme ve denetleme” yetkisini
özerk bir üst organa verme ilkesi çay sektöründe uygulanmamıştır. Hâlbuki ancak
bir üst kurul (Çay Kurulu) oluşturularak sektörün bütünü için politikalar
belirlenebilir ve kurallar konulabilirdi. Sektörde kamu yönetimi adına “düzenleme
ve denetim” faaliyetlerini yürütecek ve sektörün tamamı için politikalar
belirleme yetkisi olan bir üst organa ihtiyaç vardır. Ancak bu şekilde Çay
Kurulunca hazırlanacak düzenlemeler yürürlüğe konulabilecek; ödüllendirme ve
cezalandırma yetkisi kullanabilecek ve uygulama fiilen denetlenebilecektir. Türkiye’deki özerk üst kurulların gelirini
sektörden elde etmesi, sektöre yüksek bir maliyet yüklemesi anlamına gelebilir.
Bu sorun, sektöre yüksek maliyeti olmayacak küçük bir üst kurul oluşturulması
ile çözülebilir. Ayrıca, diğer alanlarda Tarım ve
Orman Bakanlığı İl Müdürlüklerinin yaptığı görevler, çay tarım alanları
noktasında Çaykur’a verilmiştir. Çaykur’un birimleri tarafından yürütülmekte
olan tarımsal hizmetlerin de bir şekilde Çay Kurulu ile ilişkilendirilmesi
uygun olacaktır. Eğer, Çaykur’un fabrikalarında bulunan Tarım Müdürlükleri
yerine Çay Kurulu ayrı birimler oluşturmak durumunda kalırsa, bu çok masraflı
ve küçük bir Kurul olma ilkesine ters bir durumdur. Çay tarım alanları ile
ilgili uygulamalar konusunda Tarım ve Orman Bakanlığı, Çaykur ve oluşturulması
teklif edilen Çay Kurulu birlikte bir çözüm bulmalıdırlar.