Akademik Veri Yönetim Sistemi
XIV. ULUSLARARASI BÜYÜK TÜRK DİLİ KURULTAYI, Baku, Azerbaycan, 26 - 27 Eylül 2019, ss.178-190
TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN DİLBİLGİSİ KAVRAMLARININ TÜRKÇE DERS KİTABINDAKİ ETKİNLİKLERDE ELE ALINIŞLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME
Demet SANCI UZUN
Elif ATALAY
Esra EKİNCİ ÇELİKPAZU
Alan yazında dil bilgisi genellikle “bir dilin işleyişi ile ilgili belirli kuralların bilgisi” olarak ele alınmaktadır. Yani dil bilgisi dendiğinde özellikle dil ile ilgili kurallar ve bu kuralların işleyişi anlatılmaktadır. Oysa dil bilgisi bir sistemler bütünü olan dilde görevli pek çok unsurun bir araya geliş şeklini düzenleyen, bunların bir sistem dâhilinde anlamlı birer birim hâline gelmesini sağlayan ve dildeki bu sistemliliği ortaya koymayı hedefleyen çalışma alanı (Erdem ve Çelik, 2011)’dır. Hattâ Gemalmaz’ın deyimiyle “Dil bilgisi dili kullanma kılavuzudur.” Bu son tanım dili bir beceri olarak ele alan Türkçe Öğretim Programı’nın yaklaşımıyla da örtüşmektedir.
Programda temel dil becerilerine yönelik etkinlikler yoluyla öğrenciler, düşünmeyle ilgili zihinsel süreçlerini dille somutlaştırarak kendi söylemlerini oluşturur; dili doğru, güzel ve etkili kullanmayı öğrenirler. Böylece Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinde (TYÇ) yer alan sekiz anahtar yetkinlikten birincisi olan “ana dilde iletişim” becerilerini de geliştirmiş olurlar.
Ana dili eğitiminin eksiksiz biçimde gerçekleşmesi; dilin düşünme, bilgi edinme ve yeni bilgiler üretme amacıyla kullanılabilmesi; ana dilde iletişim yetkinliğine erişilmesi yukarıda belirtilen dili kullanma kılavuzunun iyi hazırlanmasına bağlıdır. Bu nedenle ders kitaplarında dil bilgisi etkinlikleri dili oluşturan unsurların işlevlerini kavratmalı; doğru, açık ve net biçimde, metin temelli ve aşamalı olarak hazırlanmalıdır.
Dil bilgisi öğretiminde bilimsellikle örtüşmeyen, işlevsel yaklaşımdan uzak, kuralları öğretmeyi amaç edinmiş bir uygulama ile karşılaşılmaktadır. Bunun sonucunda da düşünen, eleştiren, sorgulayan, bilgiyi yapılandıran bireyler yetiştirme anlayışıyla uyuşmayan, bilginin değerine inanmayan, çoğu zaman dil bilgisi derslerinde öğretilen bilgilerin gereksiz olduğunu düşünen, birtakım sınavlarda lazım olur diye bilgiyi ezberleyen ve ezberlediği bilgiyi zamanla unutan bireyler yetişmektedir.
Bu çalışmanın amacı Türkçe Dersi Öğretim Programı (MEB, 2018)’nda yer alan dil bilgisi kavramlarının Türkçe Ders kitaplarındaki etkinlikler aracılığıyla nasıl ele alındığını incelemek ve kavramların öğretimine yönelik çelişkili durumları ortaya koymaktır. Çalışma betimsel tarama modelindedir. Verilerin elde edilmesinde doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2018 yılında MEB tarafından paylaşılan, Talim Terbiye Kurulu tarafından beş yıl süreyle okutulması uygun görülen sekizinci sınıf ders kitabı oluşturmaktadır. Çalışma sonucunda etkinliklerin metinden bağımsız, işlevsellikten uzak hazırlandığı; yanlış ve çelişkili bilgiler içerdiği tespit edilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Dil Bilgisi Öğretimi, İşlevsel Dil bilgisi, Türkçe Ders Kitabı, etkinlik.