in: Dinleme Eğitimi, Kardaş Mehmet Nuri, Editor, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, pp.91-127, 2024
Bu kitap bölümünde dinleme-söz varlığı-kelime hazinesi ilişkisi ele alınmıştır. İki alt bölümde toplanan araştırmanın birinci bölümünde dinleme becerisine
yönelik özlü bilgilere yer verilerek söz varlığı ve kelime hazinesi terimleri, kuramsal açıdan irdelenmiştir. İkinci bölümde ise dinleme-kelime hazinesi-söz varlığı
ilişkisi derinlemesine araştırılarak ana dili eğitimi açısından değerlendirilmiştir.
Bireyin yaşamının vazgeçilmez bir parçası olan iletişim ile söz varlığı arasında yadsınamaz bir ilişki bulunmaktadır. İletişim ortamlarında dili etkili kullanan
bireyler, söz varlıklarının zenginliği ile dikkat çekerler. Yeterli dil birikimine sahip
olmayanlar ise çevreleriyle sağlıklı bir iletişim kurmada güçlük çekerler. Dil edinimi sürecinde söz varlığını geliştirmenin doğal yollarından biri de dinlemedir.
Nitelikli dinleme metinleri, film, kamu spotu ve video gibi eğitici yönü öne çıkan
medya metinlerinin dinlenmesi/izlemesi, hedef kitlenin söz varlığını/kelime hazinesini zenginleştirebilir. Anlama ve anlatma sürecinin gelişiminde önemli bir
role sahip olan söz varlığı ve kelime hazinesinin zenginliği, dinleme alışkanlık ve
zevkinin kazanılmasına aracılık edeceği gibi nitelikli dinleme/izleme materyalleri
de kelime hazinesini artıracaktır. Esasında, söz varlığının etkili kullanımı, temel
dil becerilerinin bütüncül bir yaklaşımla işe koşulmasına bağlıdır. Bu çerçevede
dinleme/izleme yoluyla edinilen söz varlığının konuşma ve yazma sürecine
aktarılması can alıcı bir role sahiptir.
Dinleme/izleme ve okuma becerileri alıcı kelime hazinesini/söz varlığını geliştirirken konuşma ve yazma becerileri üretici kelime hazinesini/söz varlığını artırır. Bu gelişim sürecinde dinleme kurucu bir ögedir. Bu açıdan algı ve dikkat gücünü geliştirici, çoklu ortam destekli materyaller, kelime hazinesini/söz varlığını
güçlendirebilecektir. Bu bağlamda dinleme sürecinde, öğrencilerin sahip oldukları
alıcı ve üretici kelime hazinelerini derinlik, genişlik ve ağırlık boyutları açısından
geliştirmeyi sağlayan yöntem, teknik ve materyallere başvurulması önerilmektedir.