Türkiye’de Çay Yetiştiriciliğinin Durumu (Çağrılı Bildiri)

Akbulut M., Yazıcı K.

9. Ulusal Tarım Kongresi , İzmir, Türkiye, 14 - 16 Ekim 2022, cilt.1, sa.1, ss.1

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Basıldığı Şehir: İzmir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1
  • Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ülkemizde 1924 yılında çay çalışmaları başlamış olup, Zihni Derin tarafından Gürcistan’dan getirilen tohumlarla Rize ve Borçka’da deneme üretimleri yapılmıştır. Ülkemizdeki çayların kökeni Gürcistan’dan temin edilen Çin çay tipi (Camellia sinensis var. sinensis) melezleri tohumlarla kurulan bahçelerdir. İlk çay hasadı ve kuru çay üretimi 1938 yılında gerçekleştirilmiş olup, Türkiye’de üretimine başlandığı tarihten 1984 yılına kadar sadece ÇAYKUR tarafından yürütülen çay alım ve üretimi, bu tarihten sonra özel sektör kuruluşlarına da açılmıştır. Türk çay sektöründe bugün 47’sı Çaykur ve 160’ı özel sektöre ait toplam 207 çay fabrikası bulunmaktadır. Ülkemiz dünyada kişi başına düşen yıllık 4 kg/kişi çay tüketimiyle 1., kuru çay üretiminde 6. ve çay ihracatında ise 31. sıradadır. Türkiye’de 2021 yılı verilerine göre çay üretici sayısı 199645 kişi, çaylık alan 786813 da, çay üretimi 1445180 ton, kuru çay üretimi 287000 ton, ihracatı 4790 ton ve ithalatı 20400 ton olarak gerçekleşmiştir. Çay üreticisi iller içerisinde Rize 972.324 ton üretim miktarı ile ilk sırada yer alırken, Rize’yi sırasıyla Trabzon (271.568 ton), Artvin (141.471 ton), Giresun (32.170 ton), Ordu (152 ton) takip etmektedir. Rize ili yaş çay üretiminin % 63’üne, çaylık alanların % 65’ine ve çay fabrikalarının % 78’sine sahiptir. Doğu Karadeniz Bölgesinin çay yetiştiriciliği için uygun iklim, topoğrafya ve toprak koşullarına sahip olması sonucunda kaliteli bir üretim yapılmakta olup, Türk Çayı’nda hastalık ve zararlılara karşı kimyasal mücadele yapılmadığı için pestisit kalıntısı yoktur. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Çay alanında ihtisaslaşmasında, özellikle mini çay fabrikasına sahip olan Ziraat Fakültesinde, çay alanlarından seleksiyonla 2034 genotiple Dünyanın 5. Büyük Çay Gen havuzu oluşturulması, çayda hasat ile hasat sonrası uygulamalar, mekanizasyon uygulamaları, toprak özellikleri, budama, gübreleme, mutasyon ıslahı ve çayda eğitime yönelik birçok proje yürütülmektedir. Ayrıca, yaşlanmış olan çay bahçelerinin yenilenmesinde geliştirilecek yeni çay çeşitlerinin kullanılması da ülke çay yetiştiriciliğine katkı sağlayacaktır.