Akademik Veri Yönetim Sistemi
II. Uluslararası Öğretmen Eğitimi ve Akreditasyon Kongresi, Rize, Türkiye, 27 - 29 Ekim 2018, ss.30
Kesin doğrular ve kesin yanlışlarla ilgilendiği düşünülen matematik alanının aslında günlük yaşamdaki belirsizlikleri de tanımladığı bilinmektedir. Bu yönüyle matematiğin bir dalı olan olasılığın günlük hayattaki ifadelerde sıkça kullanıldığı görülmektedir. Örneğin şans oyunlarında, hava tahminlerinde, askeri operasyonlarda, politik tahminlerde ve sigorta hesaplamalarında olasılık kullanılır (Lappan vd., 1987). Diğer yandan olasılık; 17. yüzyılın ortalarında olasılık teorisi altında bir bilim dalı haline gelmiş ve toplumda bilimsel ve kültürel gelişmelerde etkisi olmuştur. 18. yüzyılda hukuk, veri analizi problemlerine uygulanmış, 20. yüzyılda da astronomi, tıbbi testler gibi sayısız birçok alanda uygulanmıştır (Gigerenzer vd., 1989). Olasılık, günlük hayatta sıkça kullanılmasına rağmen genelde öğrenimi ve öğretimi en problemli konuların arasında yer almaktadır (Bulut 1994; Toluk 1994; Bulut vd., 1999). Bu husus sadece bizim ülkemizde değil diğer ülkeler için de önemli bir sorundur (Bulut, 1994). Munisamy ve Doraisamy (1998) de öğrencilerin çoğunun pek çok olasılık kavramı hakkında zorlandıklarını belirlemişlerdir. Bu zorlukların altında yatan sebeplerden birini Fishbein ve Scnarch (1997) gelişmemiş olasılıksal sezgilerin ileri ve karmaşık akıl yürütme işlemlerinde yetersiz kalması olarak açıklamaktadır. Dolayısıyla öğrenciler olasılıkla ilgili olayları yorumlarken çeşitli kavram yanılgıları ortaya çıkmaktadır. Kazak (2008) olasılık ile ilgili ortaokul düzeyindeki kavram yanılgılarını dört ana başlıkta ele almıştır: (i) olasılıkları tahmin etme ve değerlendirme, (ii) olası durumları belirleme, (iii) olasılıkla ilgili temel kavramları anlama ve uygulama, (iv) olasılık çeşitlerini ve aralarındaki ilişkileri anlama. Kavram yanılgılarının oluşmasına neden olan durumlar arasında pedagojik sebepler öğretim sürecini en fazla etkileyen durumlar olarak kabul edilmektedir. Seçilen öğretim modelleri, bu modellerin uygulanışı, öğretmenin kullandığı metafor ve analojiler, ders kitapları, konu ve kavramların ders kitaplarında ele alınış sıraları ve biçimleri gibi unsunlar pedagojik sebepler bağlamında düşünülebilecek faktörlerdir (Bingölbali ve Özmantar, 2012:18). Bu faktörlerin hemen hepsinde, şüphesiz ki, öğretmenlerin rol oynadığı bilinmektedir. Bu bağlamda kavram yanılgılarının oluşması, belirlenmesi ve giderilmesinde öğretmenlerin olumlu ve olumsuz etkileri yadsınamaz. Bu nedenle öğretmenlerin lisans döneminde almış oldukları eğitimde kavram yanılgılarını tespit etme ve gidermeye yönelik bir donanıma sahip olmaları beklenmektedir. Bu durum matematik öğretiminin her alt öğrenme alanında olduğu gibi olasılık alanında da en çok ihtiyaç duyulan durumlardan birisidir. Bu nedenle meslek öncesi dönemlerinde öğretmen adaylarının kavram yanılgılarına yönelik yeterliklerinin oluşturulması önem arz etmektedir. Bu nedenle bu çalışmanın amacı, ilköğretim matematik öğretmen adaylarının ortaokul düzeyindeki olasılık konularındaki kavram yanılgılarını belirleme ve gidermeye yönelik bilgilerinin incelenmesi olarak belirlenmiştir. Çalışmanın yöntemi nitel araştırma desenlerin durum çalışması olarak belirlenmiştir. Veri toplama aracı olarak ortaokul düzeyindeki olasılık konularında tespit edilmiş kavram yanılgılarını ( (i) olasılıkları tahmin etme ve değerlendirme, (ii) olası durumları belirleme, (iii) olasılıkla ilgili temel kavramları anlama ve uygulama, (iv) olasılık çeşitlerini ve aralarındaki ilişkileri anlama) içeren literatür desteği ile oluşturulmuş toplam 8 soruluk “Olasılıktaki Kavram Yanılgılarını Belirleme ve Giderme Testi (OKYBG)” kullanılmıştır. Bu soruların her birinde öğretmenlere kavram yanılgılarına ait örnek olay sunulmuş ve öğretmenlerden bu olaylardaki yanılgıları, yanılgı nedenlerini ve giderilmesi için izlenmesi gereken yol, yöntem ve stratejileri belirlemeleri istenmiştir. Çalışmanın katılımcılarını 2017-2018 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Doğu Karadeniz bölgesindeki bir üniversitenin ilköğretim matematik öğretmenliği programının 3. sınıfında öğrenim gören 75 adet öğretmen adayı oluşmaktadır. Örneklem seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden benzeşik örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Katılımcıların 3. sınıfta okuyan ilköğretim matematik öğretmen adaylarından seçilmesinin sebebi Matematikte Kavram Yanılgıları, İstatistik ve Olasılık 1-2 ve Özel Öğretim Yöntemleri 1-2 derslerini almış olmalarıdır. Veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre öğretmen adaylarının genellikle kavram yanılgılarını belirlemede yeterli bilgiye sahip oldukları belirlenmiştir. Fakat kavram yanılgılarına giderme için getirilen önerilerde öğretmen adaylarının bilgilerinin yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu bulgular, öğretmen adaylarına verilen lisans eğitiminde olasılık öğretimi ile ilgili bir dersin gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda olasılık öğretimine öğretmen eğitiminde daha çok yer verilmesi ve öğretmen adaylarının mevcut yanılgılarının giderilmesi önem arz etmektedir.