Bugün, yaklaşık 120 yıllık geçmişiyle sinema insan hayatıyla pek çok kesişme noktası bulunan önemli bir sanat dalıdır. Din veya dini olgular da bu kesişim noktalarından biridir. Bu açıdan dini grupların sinemayla ilişkisini incelemek önemli bir husus haline gelmiştir. Bu minvalde bu bildiride, genelde Yahudi özelde ise Aşkenaz grupların sanata ve sinemaya dair tutumunu ele almak amaçlanmıştır.

İlk profesyonel Yidiş tiyatrosu 1876'da Romanya'da kurulmuş, birkaç yıl içinde Rusya, Polonya, Almanya, New York ve Aşkenaz nüfusu kalabalık olan şehirlere ulaşmıştır. “Hareketli resim” teknolojisinin 20. Yüzyıl başlarında Doğu Avrupa’ya girişiyle Yahudi girişimciler de harekete geçmiş ve bu birikimi perdeye aktarmak üzere çalışmalara başlamışlardır. Yidiş oyunlarına ve sinema uyarlamalarına ilgi, zaman içinde artarak bir sinema geleneği oluşumunda etkili olmuştur. İlk dönemler “sessiz” birer film olan bu yapımlar teknoloji ilerledikçe Yidiş stüdyo kayıtları ile gösterime sunulmuştur. 

Yidiş, II. Dünya Savaşı'ndan önce Polonya ile Rusya sınırında yaşayan Yahudiler için bir dilden daha fazlasıydı. Ve bu dilde 100'den fazla film yapılmış olmasına rağmen bugün bunların çoğu kayıptır.  Brandeis Üniversitesi'ndeki Ulusal Yahudi Merkezi gibi enstitüler tarafından yakın zamanda pek çok örneği yeniden kazanılan filmler arasında The Dybbuk, The Cantor's Son, Yiddle with a Fiddle, Shulamit gibi yapımlar yer almaktadır.

Yahudiler ayrıca başka ülkelerin kendi dillerindeki tiyatro oyunlarına ve sinemalarına da önemli katkılarda bulunmuşlardır.  Örneğin sinema tarihinde Rusya’daki film yapımcılarının ve sinema sahiplerinin birçoğunun Aşkenaz olduğu görülmektedir. Nazilerin etkin olduğu dönemde Yahudi topluluklar pek çok açıdan etkilenmiş, Aşkenaz göçleri sonucu Yidiş sinemasının ikinci adresi ABD olmuştur.  

1930lu yıllarda Amerikan sineması artık Yahudi girişimciler tarafından fethedilmiş ve Hollywood Yahudiler tarafından yönetilir hale gelmiştir ancak artık Yahudilerin Yidiş dili ve sinemasına ilgisi oldukça azalmıştır.  Bu hususta ABD’de Yidiş tiyatro ve sinemasının izleyicisini göçmen kuşaktan öteye taşıyamadığını ve yaşanan katliamların da etkisiyle birincil izleyici kitlesinin ortadan kaldırılmasıyla birlikte de gerilediğini söylemek mümkündür.  Zaman zaman, “Kolnoa Yisraeli” olarak bilinen İsrail Sineması da dahil olmak üzere, Yidiş filmleri yapılsa da, birçok yapımda artık İbranice tercih edilerek Yidiş sineması arka planda kalmaya başlamıştır. 

      Aşkenaz sinemasında önceleri ana tema asimilasyon, Yahudi-Hristiyan aşk hikayeleri gibi konular iken II.Dünya savaşı sonrası ölüm kampları, gettolar , keskin kültürel sınırların aşılması, gelenek üzerinde katı ısrarın rahatsız edici yönleri gibi konular ele alınmaya başlanmış; sahip olunan toplum, kimlik ve kültürün gücü vurgulanmaya çalışılmıştır. Son zamanlarda ise genel anlamda Yahudi yapımları içerisinde popüler temalar Filistinli-Yahudi uzlaşması, cemaat içi yaşam, modernizm  gibi konular olmuştur.

Yahudi geleneğinde, özellikle bayram, düğün ve merasimlerde yer alan temsil  kültürü bu toplumun tiyatro ve müzik konusundaki gelişimini etkilemiştir.  Kutsal kitap pasajlarının temsillerine zamanla İncil’den hikayeler, çağdaş meseleler de eklenmiş ve bir sahne kültürü ve ardından da sinema geleneği ortaya çıkmıştır.  Bu hususta Aşkenaz sinemasının diğer Yahudi gruplar arasında ön plana çıkması, başarılı örnekler sergileyerek kabul gören bir konumda bulunması gibi özellikler örneklem seçiminde etkili olmuştur. Peki genelde Yahudi özelde Aşkenaz sinemasının gelişimi, temaları, temel özellikleri nelerdir? İletmek istediği mesajlar ile hitap ettiği kitle arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır?  Öne çıkan örnekleri arasında hangi yapımlar bulunmaktadır? Bu gibi soruların cevabını bulmak üzere Yahudi sinemasının tarihsel gelişimi, özellikleri, örnekleri ve Aşkenaz geleneğindeki yansımaları incelenecek, elde edilen sonuçlar analiz edilmeye çalışılacaktır.