Akademik Veri Yönetim Sistemi
16. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Antalya, Türkiye, 31 Ekim 2013, ss.288
Lise Öğrencilerinde Tütün, Alkol, Uyuşturucu Madde Kullanim Prevalanslari Ve İlişkili Faktörler
Leyla Karaoğlu, Hale Sandıkçı
Giriş ve Amaç: Kronik ve akut sağlık riskleri oluşturan tütün, alkol ve madde kullanımının adölesan dönemde başladığı bilindiğinden, okullarda bu maddelerin tüketim sıklıklarının saptanması, davranışsal risk izlemi ve önleme programları geliştirilmesi açısından önemlidir. Bu araştırmanın amacı Rize’de öğrenim görmekte olan lise öğrencilerinde sigara, nargile, diğer tütün ürünleri, alkol ve diğer madde kullanım prevalanslarını ve ilişkili faktörleri saptamaktır. Gereç ve Yöntem: Kesitsel analitik tipteki araştırma, Rize merkez ve ilçelerindeki okullar arasından nüfusa orantılı rastgele küme örnekleme yöntemiyle seçilen 30 sınıftaki 830 öğrenciyi kapsamaktadır. Küme birimi sınıftır. Her sınıftan 30 öğrenciye ulaşılması düşünülerek örneklem büyüklüğü 900 olarak planlanmış, veri toplama sırasında öğrencilerin bulunmaması ve bazı anket formlarının uygun olmaması nedeniyle analiz dışı tutulması sonucunda 830 öğrencinin verileri incelenmiştir. Buna göre araştırmanın kapsama oranı %92.2’dir. Veriler, Mart-Mayıs 2012 tarihleri arasında, sınıflarda gözetim altında toplanmıştır. Veri toplamaya başlamadan önce, öğrenciler konuyla ilgili bilgilendirilmiş, gizlilik ve gönüllük hususu vurgulanmıştır. Araştırma izni Rize Vilayet Makamından alınmıştır. Son bir ayda hergün ya da hemen hergün kullanma “sigara içme”, son bir ayda iki kez ya da daha sık kullanma “alkol, nargile, çiğneme tütün kullanma”, son bir ayda en az bir kez kullanma “esrar ve diğer uyuşturucu maddeler için kullanma” olarak tanımlanmıştır. Verilerin analizi SPSS 18.0 programı ile yapılmış, analizlerde ki-kare testi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma kapsamına giren öğrencilerin %55.7’si kız, %44.3’ü erkektir. Öğrencilerin yaş ortalaması 16.4±0.04 yıldır. Sigara, nargile, çiğneme tütün, alkol, esrar, kokain, amfetamin, solunanlar (bali, tiner, vb), halusinojenler ve afyon türevlerini hayat boyu kullanmış olma prevalansları sırasıyla %26.1, %28.0, %6.7, %18.8, %4.2, %2.7, %3.5, %5.8, %2.0, %2.3’dür. Hayat boyu madde kullanım prevalansları sınavla öğrenci alan liselerde en düşük düzeydedir (p<0.05). Hayat boyu alkol kullanmış olma kıyı kesimdeki okullarda (%20.6) iç kesimdekilere kıyasla (%8.2) belirgin olarak yüksektir (p<0.05) Son bir ayda sigara içme, nargile, tütün çiğneme, alkol, esrar, kokain, amfetamin, solunanlar (bali, tiner, vb), halusinojenler ve afyon türevleri kullanma prevalansları sırayla;%9.9, %6.1, %1.7, %4.3, %2.4, %0.7, %1.3, %2.9, %0.6 ve %0.6’dır. Sigara içme prevalansı erkeklerde %16.6 iken kızlarda %4.5’dir (p<0.05). Erkeklerde nargile kullanımı %9.5, kızlarda % 3.5’dir (p<0.05). Erkeklerde alkol kullanma %7.6, kızlarda %1.7’dir (p<0.05). Erkeklerde esrar kullanım prevalansı %4.3, kızlarda %0.9’dur (p<0.05). Afyon türevi kullandığını belirtenlerin hepsi erkektir. 16 yaş ve üstünde olanlarda, ailesinde sigara ve herhangi bir madde kullanımı olanlarda, okul başarı düzeyi orta ve altında olanlarda, anne ve babası ile ilişkilerini kötü olarak değerlendirenlerde, disiplin cezası almış olanlarda son bir ayda madde kullanım prevalansları daha yüksek bulunmuştur (p<0.05). Öğrencilerin %62’si öğretmenlerini okulda sigara içerken gördüğünü belirtmiştir. Sigara içenlerde anlamlı olarak daha yüksek olmak üzere öğrencilerin %51.6’sı market ya da bakkaldan sigara aldığını, %28.6’sı bakkalda tek dal sigara satıldığını gördüğünü bildirmiştir. Sonuç ve Öneriler: Araştırma, Rize’deki lise öğrencileri arasında tütün ve ürünleri ile madde kullanımının yüksek düzeyde olduğunu göstermiştir. Araştırma raporu İl Tütün Kurulu’na sunulmuş, öğretmenlere ve esnafa yönelik sigara, madde ve ilgili yasal düzenlemeler hakkında eğitim verilmiştir. Benzer araştırmaların periyodik olarak tekrarlanması, öğrenci, okul, aile ve okul çevresini de kapsayacak önleyici programların geliştirilmesi önerilmiştir.
Anahtar Kelimeler: tütün, alkol, madde kullanımı, lise öğrencileri, prevalans