Akademik Veri Yönetim Sistemi
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, ss.75, Rize, 2024
RİZE
İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI’NA
RİZE
(TEKNİK
BİLİRKİŞİ KURUL RAPORU)
1. DAVA HAKKINDA
Esas No : 2023/565
Davacı : Armağan YILMAZ
Vekili : Av.
Halis YILDIRIM
Davalı : Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
Vekili : Av. Bahar ÖZÇELİK
Müdahil : Hanlı Enerji
Üretim A.Ş.
Vekili : Av. Ali
MERT
1. DAVA KONUSU İDARİ İŞLEM
Artvin İli Şavşat İlçesi, Hanlı
Deresi üzerinde yapılması planlanan “Hanlı Regülatörü ve HES Projesi” ile
ilgili olarak Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın 07/07/2023
tarih, E.6827386 sayı ve 7163 karar no ile vermiş olduğu “Çevresel Etki
Değerlendirmesi Olumlu” kararının iptali istemi.
2. DAVA KONUSU YERİN KEŞFİ
2023/565 Esas no’lu davada
uyuşmazlığın çözülebilmesi için Mahkemenizin 08/07/2024 tarihli ara kararı ile
Re’sen bilirkişi tayin edildik. 05/08/2024 tarihinde dava konusu yerde yapılan
bilirkişi keşfi ve dosya incelemesi sonucunda bu rapor tarafımızdan hazırlanarak
imzalanmıştır.
3. BİLİRKİŞİLERE YÖNELTİLEN SORULAR
1)
Dava konusu projenin yapıldığı havzada çevresel etkileri olan
(HES, Kalker Ocağı, İletim Hattı, Şalt Sahası vb.) tüm projelerin birlikte
çalışmaları halinde çevre üzerinde kümülatif olarak ne tür etkilerinin olacağı,
birbirleri ile etkileşim içerisinde olup olmayacakları ve bu hususların ÇED
raporunda değerlendirilip değerlendirilmediği,
2)
ÇED raporunda kesileceği belirtilen ağaç sayısı ile fiziki
olarak kesilen ağaç sayısının örtüşüp örtüşmediği,
3)
ÇED raporu hazırlanırken yapılacak çalışmaların ne tür
çevresel etkiler doğuracağı hususunda bir tespit yapılmış mı, bu yönde yapılan
tespit varsa bu olumsuzlukların en aza indirilmesi için hangi tedbirlerin
alındığı, alınması planlanan tedbirlerin bilimsel metotlar açısından yeterli
özellikler taşıyıp taşımadığı,
4)
Projenin gerçekleştirileceği alanda doğal yapının ne tür bir
özellik arz ettiği, bu yapılacak olan uyuşmazlık konusu çalışma sonucunda
çevredeki bitki örtüsünün ve doğal yaşamın hangi yönde ve ne düzeyde
etkileneceği, proje kapsamında ormanlık alana yapılacak müdahalenin orman
ekosistemi üzerindeki muhtemel etkilerinin neler olacağı, bu çalışma kapsamında
ne kadar ağaç kesiminin yapılacağı, bu miktarın ÇED raporunda gerçekçi olarak
hesaplanıp hesaplanmadığı, yapılacak ağaç kesimlerinin heyelan riski üzerinde
ne kadar etkili olacağı, yapılacak çalışma sonucunda bu bölgenin tekrar
ağaçlandırılmansın mümkün olup olmadığı, bahse konu projenin sonuçlarının bölge
ekosistemine olumlu olumsuz etkilerininneler olacağına ilişkin yeterli
incelemenin yapılıp yapılmadığı, bu etkinin kabul edilebilir bir düzeyde olup
olmadığı,
5)
ÇED raporunda geçici depolama alanları ve atık depolama
alanları tespit edilmiş mi, bu alanlar fiilen mevcut mu? Bu alanlar atık ve
geçici depolama alanı olarak kullanılmaya uygun alanlar mı? Atık depolama
alanları koruma altına alınmış alanlara isabet ediyor mu? İsabet ediyorsa bunun
bu alanlara atık depolamasının olumsuz etkileri olacak mı?
6)
Proje kapsamında yapılacak çalışmada ne kadar pasa
malzemesinin çıkacağı, bunun ne kadarının kullanılacağı, ne kadarının depo
edileceği ve depo alanının bunu alacak kapasitede olup olmadığının tespiti,
7)
Proje kapsamında yeni yol, yol genişletme veya mevcut
yolların durumunda iyileştirme yapılıp yapılmayacağı, yapılacak ise yol
faaliyetine ilişkin bir değerlendirme ve projelendirme yapılmış mı? Bu tür
çalışmalarda bu aşamada projelendirme yapılması mümkün müdür? Yeni yol
yapılacak ise hangi alanlardan (orman vb.) geçeceği ve yol miktarının ne kadar
olacağı? Yolların açılmasında hangi yöntemler kullanılacağı, bunlardan ne
kadarlık pasa malzemesi çıkacağı hususlarının değerlendirilmesi,
8)
Proje kapsamında kullanılacak alanlarda tarım arazisinin olup
olmadığı, bu alanlarda hangi ürünlerin üretildiği, sulamalı tarıma ihtiyaç
duyulup duyulmadığı, bu hususlarda yöre halkının madur edilmemesi için hangi
tedbirlerin alındığı,
9)
Projenin gerçekleştirileceği alanın koruma altına alınmış
alanlara (milli park, tabiat parkı, turizm alanı gibi) isabet edip etmediği,
etmiyorsa bu alanlara olan yaklaşık ne kadar mesafede olduğu, projenin koruma
altına alınmış alanlarla iç içe ya da mevcut mesafede bulunmasının kabul
edilebilir olup olmadığı, bu alanları ne yönde ve nasıl etkileyeceği,
Ve bilirkişiler tarafından
projenin diğer teknik yönleri incelenerek tespit edilecek diğer hususların
değerlendirilmesi
Proje etki sahasında kalan
akarsu açısından:
10) Proje kapsamında üzerinde
çalışılacak akarsuyun ortalama debisi nedir, bu debi hangi tarih esas alınarak
belirlenmiştir, proje kapsamında planlanan bir tribün ne kadar su ile çalışır
ve üst kodlarda projenin menbaı olan Karagöl’den çevre köylerin kadim su
hakları kapsamında özellikle yaz aylarında sulama suyunu kullandıkları tarih
aralığında akarsuda kalan suyun tribünün çalışma düzenini etkileyip
etkilemeyeceği,
11) PTD’de ölçümlere esas
AGİ’lerle regülatör arasındaki mesafe ne kadar dır?
12) PTD’de can suyu miktarının
“Islak Çevre Metoduyla” tespitinin yapılıp yapılmadığı, bu tespit yapılırken
harita mühendisine harita çizdirilip çizdirilmediği,
13) Dava konusu hidroelektrik
santrali projesinin özelliği dikkate alındığında, bu projenin aynı dere
üzerinde mevcut hidroelektrik santrallerle birlikte değerlendirildiğinde
kurulacağı dere yatağını ve ekosistemi kümülatif olarak nasıl etkileyeceği, ÇED
raporunda santrali yararlanacağı derenin en az ve en fazla debi ölçümlerinin
yapılıp yapılmadığı, can suyu olarak tabir edilen bırakılacak suyun sucul
canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için yeterli miktarı taşıyıp
taşımadığı, suyun dere yatağından regülatöre alınacağı ile santralde
kullanıldıktan sonra bırakılacağı nokta arasında can suyuna yan dere
katılımları olup olmayacağı, bırakılacak can suyu miktarının neye göre
hesaplandığı, yan dere katılımının göz önünde bulundurulup bulundurulmadığı, bu
bölgede özellik arz eden sucul canlıların olup olmadığı hususunun tespit, varsa
bu canlıların asgari yaşamlarını sürdürebilmeleri için ÇED raporunda bu tür
tespitlere yer verilip verilmediği, bu canlıların yaşam alanları için ne tür tedbirler
alındığı, alınan tedbirlerin yeterli nitelik taşıyıp taşımadığı, ve re’sen
dikkate alınacak diğer etmenlerle projenin değerlendirilmesi,
14) Projenin yapılması planlanan
derede üzerinde bulunan ve projenin mansap ve manbaında yer alan tüm su
kanalları, değirmenleri ve arklarının tespiti ile projenin yapılması halinde
bölgenin su kullanımı ve tarımsal faaliyetlerine nasıl etkileri olabileceğinin
saptanıp saptanmadığı,
15) Projenin yapılacağı köye
komşu olan ve bölgede bulunan diğer köylerin içme ve sulama sularını projenin
su kaynağından alıp almadıkları, diğer köylerin de içme ve sulama suyu
ihtiyaçları için aynı kaynağı kullanıyor olmaları halinde projenin uygulanması
ile aynı kaynaktan su alan diğer köylerin bundan etkilenip etkilenmeyeceği veya
etkileri olacağı,
16) Suyun basınçlı borulara
alınması ve basınçlı borularla iletilmesinin, derede yaşayan canlıların
yaşamını ne şekilde etkileyeceği ve ayrıca suyun basınçlı borularda
taşınmasının suyun kalitesine ve projenin kuyruğunda bırakılan suyun bu açıdan
değerlerindeki değişimin canlıları ne şekilde etkileyeceği,
17) ÇED raporu hazırlanırken
projenin etkileşim sahasında kalan sucul canlılara yönelik tür ve özellik
tespiti yapılırken proje alanı ve yakın çevresi ile ilgili olarak arazi
çalışmasına dayalı tespitlere mi yer verildiği, yoksa literatür taraması
sonuçlarının mı dosyaya aktarıldığı,
18) Dere yatağında akmakta olan
suyun debisi ve burada yaşayan sucul canlılara yönelik yapılan çalışmaların
proje sahasında yer alan değerlerle örtüşüp örtüşmediği hususunun
değerlendirilmesi,
19) Su ekosistemi açısından, suyun basınçlı
borularla transferi sonucunda su alma noktası mansabında su hızı, derinliği ve
ıslahı çalışmaları sonucunda çevrede meydana gelebilecek değişmelerin sucul
canlıları ve dere yataklarını nasıl etkileyeceği,
20) Projede suya ilişkin
değerlendirmenin sadece hidroloji açısından mı yapıldığı, yoksa yapılan bu
çalışmaların dere yataklarına olası etkilerinin sosyo-ekonomik, ekolojik,
yerleşim alanları, sosyal ve kültürel faaliyetler yönlerinden de ele alınıp
alınmadığı hususlarının değerlendirilmesi,
21) Projede balık çeşitleri için
verilen ölçütler, kullanılan metot değerlendirilerek bu çeşitlerin herhangi bir
olumsuzluk taşıyıp taşımadığının tespiti ile sucul canlıların yaşamlarını
sürdürmeleri için bu tedbirlerin yeterli olup olmadığı, balık geçitleri
projesinin Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına veya bir Su Ürünleri Araştırma
Enstitüsüne uygunluğunun onaylatılıp onaylatılmadığı,
22) Dosyaya sunulan belgelerden
aynı bölgede bulunan köylerin projenin yapılacağı akarsudan kadim su hakları
bulunduğu anlaşılmaktadır. ÇED raporunda bölgedeki diğer köylerin kadim su
haklarının, bu köylerde faal olarak kullanılan değirmenlerin ve tarım arazileri
ile sulama ihtiyaçlarına ilişkin bir değerlendirme yapılıp yapılmadığının
değerlendirilmesi,
Sonuç olarak; bilirkişiler
tarafından kendi uzmanlık alanlarıyla ilgili ÇED raporu kapsamındaki projede
önemli gördükleri eksiklik, yetersizlik, bilimsel, gerçekçi ve uygun olmayan
tespit, yaklaşım, taahhütlerin ortaya konulması,
4. DAVA ÖZETİ
Dava
dosyası incelendiğinde, işlemin sonuçlandırılmasında kronolojik olarak şu
süreçlerin geçtiği belirlenmiştir;
Artvin
İli, Şavşat İlçesi, Hanlı ve Kireçli Köyleri sınırları dahilinde Hanlı Deresi
üzerinde Akyurt Enerji Üretim A.Ş.’ne 28/05/2020 tarih ve EÜ/9366-3/04521
numaralı enerji üretim lisansı verilmiştir. Akyurt Enerji Üretim A.Ş. T.C.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’na 06/11/2020 tarih ve 60318 sayılı
yazı ile başvurarak kendilerine verilmiş olan Hanlı Deresi üzerindeki enerji
üretim lisansının Hanlı Enerji Üretim A.Ş’ne devrini talep etmiştir. Enerji
Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından Akyurt Enerji Üretim A.Ş’ne verilen
28/05/2020 tarih ve EÜ/9366-3/04521 numaralı Hanlı Deresi üzerindeki enerji
üretim lisansı yine EPDK’nun 03/12/2020 tarih ve 9744-16 sayılı kararı ile Hanlı
Enerji Üretim A.Ş’ne devredilmiştir.
EPDK 18/03/2021 tarih ve 10082-09/04832 Lisans
numarası ile 18/03/2021 tarihinden itibaren Hanlı Enerji Üretim A.Ş.’ne Hanlı
Deresi üzerinde 48 yıl 2 ay 10 gün süre ile kurulu gücü 7854 MWm/7500 MWe olan
Hanlı Regülatör ve HES üretim lisansını vermiştir.
Hanlı
Enerji Üretim A.Ş. ilk önce Akyurt Enerji Üretim A.Ş.’den devraldığı kurulu
gücü 3,697MWm/3,547 MWe olan lisansı baz alarak bir ÇED raporu hazırlattırmış,
Çevre Şehircilik Balkanlığı hazırlanmış olan ÇED raporu için 14/02/2018 tarih
ve 24571sayılı yazısı ile “ÇED OLUMLU”
kararı vermiştir. Rize İdare
Mahkemesinde 2018/382 E. Ve 2019/E. Sayılı dosyalarla dava açılmış, Mahkeme ÇED
raporunun projenin olumsuz etkilerini değerlendirme açısından yeterli olmadığı
belirterek “ÇED Olumlu Kararının İptali”ne karar vermiştir. Daha sonra
kurulması planlanan Hanlı Regülatörü ve HES’in kurulu gücü artırılarak yeni bir
ÇED raporu hazırlattırılmış ve hazırlanan bu ikinci ÇED raporu için de Çevre
Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca ÇED OLUMLU kararı verilmiştir.
İkinci ÇED olumlu kararının iptali için de Rize İdare Mahkemesinde 2020/858 E.
Sayılı dava dosyasıyla yeni bir dava açılmış ve bu davanın neticesinde Danıştay
6. Daire 2022/4534 E. 2022/10028 E. İptal kararları proje için verilmiş olan
ÇED Gerekli Değildir kararlarını iptal etmiştir.
Danıştay
6. Daire’nin iptal kararından sonra Obelya Mühendislik Çevre ve Yatırım
Danışmanlığı Hizmetleri Tic. Ltd. Şti’ne Haziran 2023 tarihinde yeni bir ÇED
Raporu hazırlattırılmış ve hazırlanan bu ÇED Raporu için Çevre Şehircilik ve
İklim Değişikliği Bakanlığı 07/07/2023 tarih, E.6827386 sayı ve 7163 karar no ile söz
konusu Hanlı Regülatörü ve HES için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu”
kararı vermiştir. Söz konusu ÇED Olumlu kararının iptali istemi için davacı
Armağan YILMAZ ve diğerleri vekili Av. Halis YILDIRIM T.C. Rize İdare
Mahkemesi’nde 2023/565 dosya numarası ile dava açmıştır.
Dava
konusu proje kapsamında ilk olarak 2 adet regülatör, 2 adet iletim hattı ve 2
adet santral yapılması planlanmış, bu yapılardan Hanlı Regülatörü 2, yükleme
havuzu 2, cebri boru 2 ve santral binası tamamlanarak 27/06/2021 tarihinde
yapılan geçici kabul ile işletmeye alınmıştır.
5. İNCELEME ve
DEĞERLENDİRMELER
5.1. Proje Alanının Harita
Mühendisliği Bakımından Değerlendirilmesi
5.2. Proje Alanının Jeoloji Mühendisliği Bakımından Değerlendirilmesi
5.3. Proje Alanının Orman Mühendisliği Bakımından Değerlendirilmesi
5.4. Proje Alanının Ziraat
Mühendisliği Açısından Değerlendirilmesi
5.5. Proje Alanının Biyolog
Açısından Değerlendirilmesi
5.6. Proje Alanının Hidrolog
Açısından Değerlendirilmesi
5.7. Proje Alanının Çevre Mühendisliği
Açısından Değerlendirilmesi
Artvin İli Şavşat İlçesi,
Hanlı Deresi üzerinde yapılması planlanan “Hanlı Regülatörü ve HES Projesi”nin
inşaat ve işletme aşamalarında çevreye olabilecek muhtemel etkileri ve bu
etkilere karşı ne tür önlemler alınması gerektiği veya alındığı söz konusu proje
için hazırlanmış olan ÇED raporu ve yerinde yapılan bilirkişi incelemesi
neticesinde değerlendirildiğinde şu sonuçlara varılmıştır:
a)
Artvin İli, Şavşat İlçesi, Hanlı ve
Kireçli Köyleri sınırları dahilinde Hanlı Deresi üzerinde Hanli Enerji A.Ş.
tarafından kurulması
planlanan Hanlı Regülatörü ve HES’in kurulu gücü (9.73 MWm) 1-25 MWm arasında olduğu
için ÇED Yönetmeliğine göre “Seçme-Eleme Kriterleri uygulanacak Projeler” grubuna
girmektedir. Hazırlanan PTD için ilgili valilik tarafından verilen ÇED gerekli
değildir kararının Rize İdare Mahkemesi tarafından iptal edilmesi neticesinde
proje ile ilgili ÇED Raporu hazırlanmış ve Çevre Şehircilik ve İklim
Değişikliği Bakanlığına sunulmuş olması usul olarak ilgili yönetmeliğe
uygundur.
b) Bir Regülatör
ve HES projesi gerçekleştirilirken faaliyetin inşaat ve işletme aşamalarının
çevre üzerine olabilecek etkilerini dikkate almak gerekmektedir. İnşaat
aşamasında özellikle faaliyet alanındaki bitki örtüsünü kaldırma, hafriyat
kazma, nakletme, depolama, betonlama gibi işlemler yürütülürken, işletme
aşamasında su tutuma ve akarsuya can suyu bırakma, akarsuyun getirdiği
malzemeyi yönetme gibi işlemler vardır.
c) Projede Hanlı-I
ve Hanlı-II regülatörleri ile aynı santrale iki ayrı iletim hattan su temin
edilmesi ve toplam üç adet türbinin çalıştırılması planlanmıştır. Birinci
iletim hattı Hanlı-I regülatörünün 1440 m su kotundan 1 m çapında ve 3375 m
uzunluğundaki cebri boru ile 1190 m kuyruk suyu kotuna ve ikinci iletim hattı ise
Hanlı-II regülatörünün 1386,51 m su kotundan 1,5 m çapında ve 2975 m
uzunluğundaki cebri boru ile 1190 m kuyruk suyu kotuna su iletecek şekilde
planlanmıştır. Regülatörlerin tirol tipinde inşa edilmesi planlanmıştır. Tirol
tipi regülatörlerde dere yatağına aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi betondan bir
su alma yapısı inşa edilir. Toplama kanalına istenmeyen maddelerin girişini
ingellemek için toplama kanalı üzerine ızgara yerleştirilir.
Şekil. Tirol
tipi su alma yapısı ve ızgara tipi kesiti (Maraş, 2017).
(Maraş, C.,
2017. Tirol ve Cuanda tipi su alma yapılarının tasarımı ve İLBANK A.Ş.
projelerinde uygulanması, Uzmanlık Tezi, İller Bankası Anonim Şirketi)
d)
e)
Yukarıdaki şekilden de görülebileceği gibi regülatör
yapımında kullanılan tirol tipi su alma yapıları akarsu yatağında fazla bir
tahribat yapılmadan inşa edilen ve suyun istenilen miktardaki kısmının
çekilmesini sağlayan, balık geçişlerine olumsuz etkisi en az olan sistemlerdir.
f)
Hanlı Regülatör-I ve II ile santral arasına inşa edilecek
iletim hattı ve regülatör ile santral arasındaki yol güzergahı genel olarak
ormanlık bir alandır. İletim hatları, yol güzergahı ve santral binası yeri için
Artvin Orman Bölge Müdürlüğü Şavşat Orman İşletme Müdürlüğünden toplam 17
370,59 m2 lik alan için orman kesim izni alınmıştır. Bu izne dayalı olarak söz
konsu alan ormansızlaştırılacaktır. Ancak, kazılacak kanala cebri boru iletim
hattı inşa ediltikten sonra hattın üzerinin toprak ile kapatılması ve yeniden
bitki örtüsüyle kapanması mümkün olduğundan bu ormansızlaştırma bölgede kalıcı
olmayacaktır. İletim hattı inşası için kazılan toprak cebri boru döşendikten
sonra yine kazıldığı yere yerleştirileceğinden çevre kirliliği için olumsuz bir
etki doğurmayacaktır. Özetle Hanlı HES için inşa edilecek regülatörler, iletim
hattı ve santral binası için oluşacak çevresel etki bölgenin ekolojik dengesini
olumsuz etkileyecek boyutta olmayacaktır.
g)
Nehir tipi santrallerde dere yatağına can suyu bırakılması,
gerek bu derede yaşana canlılar ve gerekse içme ve sulama suyu teminin
açısından oldukça önemlidir. ÇED Raporunda ekolojik yaşam ve su hakları dikkate
alınarak Hanlı Regülatörü-I ve Hanlı Regülatörü-II den dere yatağına
bırakılacak su miktarları Mayıs-Eylül ayları için (suya en fazla ihtiyaç
duyulan dönem) hesaplanmış ve her ay için ayrı ayrı belirtilerek taahhüt
edilmiştir. Dere yatağına bırakılacak su miktarı hesabında gösterilen
yaklaşımın uygun olduğu ve DSİ’den uygun görüş alındığı görülmüştür.
Ayrıca, ÇED Raporunda Doğa
Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün belirlemiş olduğu çevresel akış
miktarlarına uyulacağı taahhüt edilmiştir. Buna göre, Hanlı-I regülatöründen Nisan
ayı için 0,166 m3/s, Mayıs ayı için 0,247 m3/s, Haziran
ayı için 0,172 m3/s ve nispeten düşük akımın görüldüğü diğer aylar
boyunca 0,080 m3/s ve
Hanlı-II regülatöründen Nisan ayı için 0,299 m3/s, Mayıs ayı için
0,448 m3/s, Haziran ayı için 0,313 m3/s ve nispeten düşük
akımın görüldüğü diğer aylar boyunca 0,141 m3/s’lik çevresel akışın
sağlanacağı belirtilmiştir. Bu akış miktarları 21.02.2015 tarih ve 29274 sayılı
Resmî Gazete yayınlanan “Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak
Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmeliğin ekinde (Ek-1) belirtilen “Şirketin Yükümlülükleri”
başlıklı 4. Maddesinde belirtilen “... doğal hayatın devamı için mansaba
bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az
%10’u olacaktır...” ibaresine dayanılarak hesaplanmıştır.
h)
ÇED Raporunda gerek regülatör inşa edilecek ve
gerekse santral inşa edilecek alanlarda sel ve taşkına karşı gerekli önlemlerin
alınacağı taahhüt edilmiştir. İşletme esnasında da can ve mal güvenliğini
tehdit edebilecek rezervuar ve mansap alanlarında “Taşkın Kotu” na dikkat
edileceği ve tüm tedbirlerin DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 2020
tarihli “Enerji Amaçlı Tesislerde Çevresel Koruma, Güvenlik ve Uyarı Sistemleri
Rehberi’nde belirtilen hükümlere göre önlemler alınacağı belirtilmiştir.
i)
Hanlı-I ve Hanlı-II regülatörleri ile santral
binası arasında halen kullanılmakta olan ve su kullanım hakkı söz konusu
olabilecek alabalık çiftliği, içme ve kullanma suyu tesisi gibi su ile çalışan
herhangi bir tesis bulunmamaktadır.
j)
1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı “Kara Avcılığı
Kanunu” uyarınca Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen
“Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayatı İyileştirme Alanları” proje
sahasında yer almamaktadır.
k)
21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 3. Maddesinin birinci fıkrasının
“Tanımlar” başlıklı (a) bendinin 1,2,3 ve 5 inci alt bentlerinde “Kültür
Varlıkları”, “Sit Alanı” ve “Koruma Alanı” olarak tanımlanan ve aynı kanun ile
17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat
Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı
Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve
tescili yapılan alanlar, projenin yer aldığı alanda bulunmamaktadır.
l)
Proje
sahası Artvin İli sınırları içinde yer alan üç adet Milli Parktan (Hatilla
Vadisi Milli Parkı, Kaçkar Dağları Milli Parkı ve Karagöl-Sahara Milli Parkı”ndan
en yakın olanına (Karagöl-Sahara Milli Parkı) kuş uçuşu 8 km mesafededir.
Ayrıca, Artvin İli sınırları içinde yer alan 5 (beş) adet Tabiat parkından en
yakın olanına (Tavşan Tepesi Tabiat Parkı) proje sahası kuş uçuşu 6 km
mesafededir. Dolayısıyla en yakın Milli
Park veya Tabiat Parkı projenin etki alanı içerisinde değildir.
m)
Yapılan literatür taramalarından bölgede endemik
sayılabilecek bitki ve hayvan türünün olmadığı anlaşılmıştır.
n)
Proje
sahası içinde ve yakınında 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca
belirlenmiş "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme
Alanları" yoktur. Alanda, 1380
sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahası,
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nde tanımlanan korunacak alanlar, Hava
Kalitesinin Korunması Yönetmeliği kapsamında "Hassas Kirlenme
Bölgeleri" olarak tespit edilmiş sahalar da yoktur.
o)
Proje sahası içinde ve yakınında; 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı
Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, 26/1/1939 tarihli ve 3573
sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşıllaştırılması Hakkında Kanunda
belirtilen alanlar, 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen
alanlar da bulunmamaktadır.
p)
Türkiye’nin
taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar
bakımından değerlendirildiğinde ise proje sahası ve yakınında, 20/2/1984
tarihli ve 18318 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
"Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi"
(BERN Sözleşmesi) uyarınca korunan alan yoktur. Proje alanında ve yakınında,
14/2/1983 tarihli ve 17959 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
"Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi" nin 1. ve 2.
Maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan
"Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" statüsü verilen kültürel,
tarihi ve doğal alanlar, 17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmî Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe giren "Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak
Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR
Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, 27/7/2003 tarihli ve 25181
sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi
kapsamında alan yoktur.
q)
Projenin inşaat ve işletme aşamalarında oluşacak
atık sularla ilgili olarak 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 Sayılı Resmî Gazete
‘de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” ile
13.08.2008 tarih ve 26876 Sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanarak yürürlüğe giren
yönetmelik hükümlerine uygun hareket edileceği belirtilmiştir. İlgili
yönetmelik gereği proje sahasında su sızdırmaz fosseptik inşa edileceği ve
zaman zaman fosseptikten çekilecek atıksuyun Şavşat Belediyesi kanalizasyon
sistemine nakledileceği ifade edilmiştir.
r)
Çalışanların oluşturacağı evsel nitelikli katı
atıkların uygun bir konteynerde biriktirileceği ve zaman zaman Şavşat
Belediyesi katı atık toplama sistemine nakledileceği belirtilmiştir. Ambalaj
atığı, tıbbi atık, tehlikeli atık, pil ve akümülatörler, ömrünü tamamlamış
lastik, atık yağ ve bitkisel atık yağ durumunda ilgili yönetmelik hükümlerine
uygun hareket edileceği taahhüt edilmiştir.
s)
Proje sahasında yapılan bilirkişi incelemesi
esnasında hava kirliliğine en fazla etki edebilecek durumun araçları hareketine
bağlı olarak stabilize yoldan atmosfere yayılabilecek tozların olacağı
anlaşılmıştır. Zeminden atmosfere toz yayılmasını engellemek için yol
güzergahlarının spreyleme ile ıslatılacağı (ÇED Raporu Sayfa 228) ifade
edilmiştir, ki genel bir uygulamadır. Ayrıca, proje kapsamında 06.06.2008 tarih
ve 26898 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giren ve 05.05.2009
tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete ‘de yayınlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik
ile revize edilen “Hava Kalitesinin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”
ile 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete‘ de yayınlanarak yürürlüğe
giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ve yapılan
tadillerinin ilgili maddelerine uyulacağı taahhüt edilmiştir.
.5. SONUÇ
Artvin İli, Şavşat İlçesi,
Hanlı Deresi üzerinde Hanlı Enerji Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan
Hanlı Regülatörü ve HES projesi için Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği
Bakanlığı’nın 07/07/2023 tarih, E.6827386 sayı ve 7163 karar no ile vermiş
olduğu “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararının iptali istemiyle T.C.
Rize İdare Mahkemesinde açılan davada;
ü Hanlı-I ve Hanlı-II
regülatörleri ve HES projesi kapsamında oluşabilecek çevresel olumsuzlukların
proje ile ilgili hazırlanan ÇED Raporunda ayrıntılı olarak sınıflandırıldığı ve
ilgili yönetmelikler gereğince bu olumsuzluklara karşı alınabilecek önlemlerin
alınacağı taahhüt edilmiştir.
Karar Yüce Mahkemenizindir. Gereğini bilgilerinize arz
ederiz.
TEKNİK BİLİRKİŞİ KURULU
|
Prof. Dr. Fevzi
KARSLI Harita Mühendisi e-imzalıdır |
Prof. Dr. Hakan
ERSOY Jeoloji Mühendisi e-imzalıdır |
Prof. Dr. Bülent TURGUT Ziraat Mühendisi
e-imzalıdır
|
||
|
Prof. Dr. Bilal
KUTRUP Biyolog e-imzalıdır |
Prof. Dr. Veli SÜME Hidrolog e-imzalıdır |
|
|||
Prof. Dr. Bahtiyar ÖZTÜRK Arş. Gör. Emre
KÜÇÜKBEKİR
Çevre Mühendisi Orman Mühendisi
e-imzalıdır e-imzalıdır