Akademik Veri Yönetim Sistemi
16. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (UFBMEK 2024), Edirne, Türkiye, 4 - 07 Eylül 2024, ss.1, (Özet Bildiri)
Bu araştırmanın amacı fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının geliştirdikleri dijital öğretim materyallerini, yapay zeka robotu ChatGPT ile geliştirmelerini sağlamak ve sürece yönelik görüşlerini belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma grubu, “Disiplinlerarası Fen Öğretimi” ve “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Materyal Tasarımı” dersini alan toplamda 48 fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmanın veri toplama araçlarını, çalışmanın başında ve sonunda uygulanan görüşme formu, sürece yönelik haftalık yansıtmalar, öğretmen adaylarının planladıkları taslak çizimler ve bu çizimlerin nihai dijital ürünleri oluşturmaktadır. Uygulama sürecinde öğretmen adayları küçük gruplar halinde çalışmışlardır. Başlangıçta öğretmen adaylarından dijital materyal tasarımı ile ilgili bir plan yapmaları ve sonraki aşamada ise ChatGPT’yi kullanarak tasarım süreçlerini tekrar gözden geçirmeleri istenmiştir. Bu aşamada öğretmen adaylarından başlangıçta yapmayı planladıkları tasarımları taslak plan olarak çalışma kağıdına çizmeleri ve ChatGPT kullandıktan sonra ise bu planları gözden geçirerek nihai tasarımlarını oluşturmaları istenmiştir. Öğretmen adayları geliştirdikleri bu nihai tasarımlarını dijital ortama aktarmışlardır. Hazırladıkları dijital materyaller, iklim değişikliği ve küresel ısınma, yenilenebilir enerji ve çevre kirliliği, doğal afetler ve korunma yolları, bilinçli tüketicilik ve göç gibi sosyobilimsel konuları kapsamaktadır. Web 2.0 araçları kullanılarak tasarlanan bu materyaller infografik, dijital zaman çizelgesi, dijital hikaye ve karikatür olarak sınırlandırılmıştır. Gruplar bu dijital materyallerin her birini kullanarak toplamda dört ürün geliştirmişlerdir. Öğretmen adayları, dijital materyal geliştirme sürecinde ChatGPT kullanımına ilişkin düşüncelerini haftalık yansıtıcı görüş formu üzerinde belirtmişlerdir. Uygulamalar tamamlandıktan sonra ise son görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmada ulaşılan ön görüşme sonuçlarına göre öğretmen adaylarının çoğunluğu ChatGPT’nin yapay zeka-sohbet uygulaması olduğunu belirtmiş ancak bu yapay zeka uygulamasını daha önce hiç kullanmadıklarını ifade etmişlerdir. ChatGPT’yi bir kez ya da ara sıra kullandığını ifade eden öğretmen adayları daha çok ödev yapma ve farklı konularda fikir edinme amacıyla yararlandıklarını belirtmişlerdir. Öğretmen adaylarının tamamı, ChatGPT'yi ders esnasında daha önce kullanmadıklarını, ancak derslerde kullanılabileceğini ifade etmişlerdir. ChatGPT’nin derslerde kullanılabileceğini belirtenlerin yanı sıra kullanılamayacağını düşünen veya kararsız olan öğretmen adayları da bulunmaktadır. ChatGPT’nin derslerde kullanılamayacağını düşünen öğretmen adayları, bunun sebebini yapay zeka içeriği hakkında yeterli bilgiye sahip olmamalarına, öğrencilerin yaratıcılıklarını sınırlayabilme ihtimaline ve öğretmen varken ihtiyaç duyulmayacağını düşünmelerine bağlamışlardır. Öğretmen adaylarının çoğunluğu ChatGPT’nin avantajlı olduğunu ifade ederken, dezavantajlı olduğunu ifade edenler de bulunmaktadır. ChatGPT'nin dezavantajlı olduğunu düşünenler, bunun nedenini öğrencileri tembelliğe alıştırabileceği, intihal vakalarını artırabileceği ve öğrencilerin yaratıcılıklarını sınırlayabileceği gibi gerekçelerle ifade etmişlerdir. Avantajlı olduğunu düşünenler, bu faydaları ChatGPT'nin bilgiye daha hızlı ulaşım sağladığı, çeşitli fikirler ve örnekler sunduğu gibi gerekçeler ile açıklamışlardır. Son görüşmelerde, ön görüşmelere kıyasla öğretmen adaylarının yapay zeka hakkındaki anlayışlarının derinleştiği, ChatGPT'nin avantajlı olduğunu düşünenlerin ve derslerde kullanılabileceğini öne sürenlerin sayısının arttığı gözlemlenmiştir. Ayrıca, kullanım sebepleri olarak daha çeşitli fikirlerin ortaya çıktığı belirlenmiştir. Haftalık yansıtıcı görüşler, öğretmen adaylarının dijital materyal geliştirme sürecinde ChatGPT'den etkin bir şekilde yararlandıklarını ortaya koymuştur. Araştırma sonuçları, ChatGPT'nin özellikle fikir alma konusunda öğretmen adaylarına yardımcı olduğunu ve dijital materyal geliştirme sürecinde derslerde etkili bir şekilde kullanılabileceğini göstermiştir. Haftalık yansıtıcı görüşmelere ilişkin bulgular ve taslak planlar ile geliştirilen ürünlerin içerik analizi sonuçları, sunum sırasında daha ayrıntılı bir şekilde verilecektir.