Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uludağ ilahiyat dergisi, cilt.33, sa.1, ss.85-109, 2024 (Hakemli Dergi)
Bu makale, nahiv tarihinde önemli bir yere sahip İbn Mâlik’in (ö. 672/1274) kendisinden yaklaşık bir asır önce yaşamış, nahiv ve tefsir ilminde araştırma yapanların kendisine çokça atıfta bulunduğu Zemahşerî’ye (ö. 538/1144) yönelttiği nahvî eleştirilerini ve nahvin yanı sıra fıkıh, tefsir, kıraat, hadis gibi birçok farklı alanda eserleriyle ön plana çıkan Ebû Hayyân el-Endelüsî’nin (ö. 745/1344) bu eleştirilere yaklaşımını irdelemeyi amaçlar. Ebû Hayyân, el-Baḥru’l-muḥîṭ adlı tefsirinde, Zemahşerî’yi, nahvin genel kural ve kaidelerinin dışına çıkarak âyetleri çarpıttığı ve zorlama yorumlara bıraktığını ifade etmekle birlikte, et-Teẕyîl ve’t-tekmîl fî şerḥi Kitâbi’t-Teshîl eserinde aynı itikâdî yönelimi paylaştığı İbn Mâlik’in, Zemahşerî’ye yönelik bazı nahvî eleştirileri karşısında Zemahşerî’ye hak verdiği görülür. Bir yönüyle Ebû Hayyân’ın olgun ilmî şahsiyetine işaret eden bu durum başka bir açıdan esas aldığı ilmî metodolojinin sağlamlığını gösterir. İbn Mâlik’in Şerḥu’t-Teshîl ve onun şerhi olarak kaleme alınan Ebû Hayyân’ın et-Teẕyîl ve’t-tekmîl fî şerḥi Kitâbi’t-Teshîl eserleriyle sınırladığımız bu çalışma kanaatimizce nahiv tarihindeki derinliğe ve zenginliğe işaret etmektedir. Ayrıca itikâdî sınırları aşan tartışmaları gün yüzüne çıkartması bu çalışmayı önemli kılan hususlardandır.