Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Turizmde Alternatif Eğilimler ve Yenilikçi Yaklaşımlar Kongresi, Sinop, Türkiye, 30 Ekim - 01 Kasım 2025, ss.1, (Özet Bildiri)
Turizm
sektöründe son yıllarda öne çıkan “deneyim ekonomisi” yaklaşımı, ziyaretçilere
yalnızca hizmet değil, aynı zamanda anlamlı, duyusal ve kültürel deneyimler
sunmayı amaçlamaktadır. Çay, bu bağlamda yalnızca bir tarımsal ürün değil;
üretim sürecinden tüketim ritüellerine kadar bütünsel bir deneyim alanı olarak
değerlendirilmektedir. “Yeşil altın” olarak nitelendirilen çay, hem üretim
aşamalarında ziyaretçiye katılımcı rolü tanıyarak hem de kültürel pratiklerle
bütünleşerek turizmin deneyimsel boyutlarını güçlendirmektedir. Bu çalışmanın
amacı, Rize özelinde çay turizmini deneyim ekonomisinin dört temel boyutu
(eğlence, eğitim, estetik ve kaçış) çerçevesinde ele almak ve sürdürülebilir
turizm ilkeleri ile kesişim noktalarını ortaya koymaktır. Çalışma nitel bir
yaklaşımla hazırlanmış olup, ikincil verilere dayalı literatür incelemesi,
uluslararası raporlar ve seçili destinasyon örnekleri (Türkiye, Japonya, Sri
Lanka) üzerinden yürütülmüştür. Çay turizmi, bu bağlamda, ziyaretçilere
üretimden tüketime kadar çayın yolculuğunu deneyimleme imkânı sunarak deneyim
ekonomisinin dört temel boyutu olan eğitimsel, estetik, eğlence ve kaçış
boyutlarını bütünleştirmektedir. Eğitimsel boyutta, turistler çay toplama ve
işleme süreçlerini gözlemleyerek yerel tarım kültürü hakkında bilgi
edinmektedir. Estetik boyutta, Rize’nin yeşilin tonlarıyla bezenmiş çay
bahçeleri ve doğal peyzajı ziyaretçilere görsel ve duygusal bir deneyim
sunmaktadır. Eğlence boyutunda, çay demleme atölyeleri ve yerel etkinlikler
turistlerin aktif katılımını sağlarken, kaçış boyutu ise şehir yaşamının
rutininden uzaklaşarak doğayla bütünleşmelerine imkân vermektedir. Bu çok
boyutlu yapı, çay turizminin deneyim ekonomisine entegre edilebilecek özgün bir
model olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, çay turizmi sürdürülebilirlik
açısından önemli katkılar sunmaktadır. Çevresel açıdan ekolojik üretim
yöntemleriyle uyumlu, ekonomik açıdan kırsal kalkınmaya destekleyici ve
sosyo-kültürel açıdan yerel kimliğin korunmasına aracılık eden bir yapıya
sahiptir. Bununla birlikte, altyapı yetersizlikleri, destinasyon markalaşması
eksiklikleri ve turizm baskısı temel sorun alanlarıdır. Sonuç olarak, çay
turizmi deneyim ekonomisinin sunduğu çok boyutlu yapı ile birleştiğinde,
destinasyonlara yenilikçi ve sürdürülebilir bir gelişim imkânı sunmaktadır.
Özellikle Rize, bu potansiyelin uygulanabileceği öncelikli bir destinasyon
olarak öne çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Çay
turizmi, deneyim ekonomisi, sürdürülebilirlik, Rize, kırsal kalkınma