Akademik Veri Yönetim Sistemi
11. INTERNATIONAL GAP SUMMIT SCIENTIFIC RESEARCH CONGRESS December 15-17, 2023 Gaziantep, Turkiye, Gaziantep, Türkiye, 15 - 17 Aralık 2023, ss.177-179
RİZE’NİN FINDIKLI İLÇESİNDE YETİŞEN YEREL ARMUT
ÇEŞİTLERİNİN BAZI POMOLOJİK VE MORFOLOJİK
ÖZELLİKLERİ
Yük.Zir.Müh. Eyüp HABERAL 1
Prof.Dr. Özgün KALKIŞIM 2 (https://orcid.org/0000-0002-6129-8539)
Araş.Gör. Mehmet Zahit AYDIN 2 (https://orcid.org/0000-0002-7833-521X)
1 Rize Fındıklı Tarım ve Orman İlçe Müdürlüğü 53100 Rize, Türkiye
2 Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü 53100 Rize, Türkiye
Özet
Dünya üzerinde hemen hemen her yerde yetiştiriciliği yapılabilen armut’un (Pyrus communis
L.) anavatanı Anadolu, Kafkasya ve Orta Asya’dır. Önemli gen kaynaklarından biri olarak kabul
edilen ülkemizde yazlık, güzlük, kışlık olmak üzere hemen her bölgeye uygun ve mahalli olarak
yetiştirilen 600’ün üzerinde yerel armut çeşidi bulunmaktadır. Ülkemizde yerli armut çeşitlerinden
oluşan kapama bahçeler oldukça azdır. Bu sebepten dolayı Türkiye’de armut yetiştiriciliği standart
çeşitler dışında çoğunlukla mahalli olarak kalmış ve bu mahalli çeşitlerin yetiştirildiği bölge dışında
kullanımı oldukça sınırlı kalmıştır. Bu çalışmanın amacı gen merkezi kapsamında kalan Rizenin
Fındıklı ilçesinde yetiştiriciliği yapılan mahalli armut çeşitlerinin fenolojik, pomolojik ve morfolojik
özellikleri tespit edilerek ticari değeri yüksek olabilecek yerel çeşitlerin ön plana çıkartılmasıdır.
Çalışmada Fındıklı ilçesine bağlı mahalle ve köyler taranarak, üreticilerle mülakatlar yapılmış
ve bu şekilde 15 farklı yerel armut çeşidi belirlenmiştir. Bu çeşitler ön seleksiyon ile meyvelerin irilik,
renk ve şekil gibi kalite kriterleri dikkate alınarak seçilmiş ve her çeşitten 15’er adet meyve ve yaprak
örneği alınmıştır. Yerel çeşitlere ait 15’er adet meyvede pomolojik ve morfolojik olarak; meyve
ağırlığı, meyve eni, meyve boyu, meyve sapı uzunluğu, meyve sapı kalınlığı, meyve kabuğu kalınlığı,
meyve eti sertliği, çekirdek sayısı, çekirdek ağırlığı, çekirdek boyu, çekirdek eni, çekirdek evi boyu,
çekirdek evi eni, yaprak boyu, yaprak eni, yaprak sapı uzunluğu, yaprak sapı kalınlığı, ayrıca kimyasal
içerik olarak; meyvelerin suda çözünebilir kuru madde içeriği, pH değeri ve titre edilebilir asitlik
miktarı değerleri tespit edilmiştir. Ayrıca yerel armut çeşitlerinin tomurcuk kabarması, tomurcuk
patlaması, ilk çiçeklenme zamanı, tam çiçeklenme zamanı ve hasat tarihleri de belirlenmiştir. Yerel
armut çeşitlerinin olgunlaşma zamanları dikkate alındığında; yazlık, güzlük ve kışlık çeşitler olarak üç
gurupta toplanmıştır. Araştırma tesadüf deneme deseninde her tekerrürde 5 adet meyve olacak şekilde
3 tekerrürlü olarak düzenlenmiştir.
Sonuç olarak; meyve ağırlıklarının 23.60-169.90 g arasında, meyve enlerinin 39.09-64.81
mm arasında, meyve boylarının 35.52-79.51 mm arasında, meyve eti sertliklerinin 2.40-5.94 kg/cm2
arasında, suda çözünür kuru madde miktarlarının %9.14-14.00 arasında, pH değerlerinin 3.53-4.99
arasında, titre edilebilir asitlik miktarlarının %1.17-%10.64 arasında ve yaprak eni, boyu, sap
uzunluğunun sırasıyla 39.24-75.06 mm, 57.77-99.41 mm ve 34.27-90.44 mm arasında değişim
gösterdiği görülmüştür. Yapılan fenolojik gözlemlerden ilk çiçeklenmenin 23 Mart-3 Nisan tarihleri
arasında, en erken ve en geç meyve hasat olumunun sırasıyla 30 Haziran ve 22 Ekim tarihlerinde
gerçekleştiği tespit edilmiştir.
Tüm sonuçlar dikkate alındığında, yazlık olarak Eğrisap armudu; güzlük olarak Haçaçur,
Kavun ve Yağ armutları; Kışlık olarak ise Süleyman ve limon yerel armut çeşitleri ön plana çıkmıştır.
Mahalli olarak yerli çeşitlerle kurulacak bahçelerde öne çıkan çeşitlerin kullanılması önerilebilir.
Anahtar Kelimeler: Pyrus communis, Armut, Morfoloji, Pomoloji, Fenoloji.
DETERMİNİNG THE POMOLOGİCAL AND MORPHOLOGİCAL
CHARACTERİSTİCS OF LOCAL PEAR VARİETİES GROWN İN THE
FINDIKLI DİSTRİCT OF RİZE
Abstract
The homeland of pear (Pyrus communis L.), which can be grown almost everywhere
in the world, is Anatolia, the Caucasus and Middle Asia. In our country, which is considered
one of the important genetic resources, there are more than 600 local pear varieties grown
locally and suitable for almost every region, including summer, autumn and winter. There are
very few single cultivar in orchard consisting of local pear varieties in our country. For this
reason, pear cultivation in Turkey has remained mostly local, except for standard varieties,
and the use of these local varieties has been limited outside the region where they are grown.
This study was conducted get to determine the phenological, pomological and morphological
characteristics of local pear varieties grown in Fındıklı district of Rize, which is within the
scope of the gene center, and to highlight local varieties that may have high commercial
value.
In the study, neighborhoods and villages in Fındıklı district were scanned, interviews
were conducted with producers, and 15 different local pear varieties were determined in this
way. These varieties were selected by pre-selection, taking into account quality criteria such
as fruit size, color and form, and 15 fruit and leaf samples were taken from each variety. 15
fruits of local varieties were examined pomologically and morphologically; fruit weight, fruit
width, fruit length, fruit stem length, fruit stem thickness, fruit shell thickness, fruit flesh
hardness, number of seeds, seed weight, seed length, seed width, seed bowl length, seed bowl
width, leaf length, leaf width, petiole length, petiole thickness, as well as chemical content;
Water soluble solids content, pH value and titratable acidity values of the fruits were
determined. In addition, bud swell, bud burst, first flowering time, full flowering time and
harvest dates of local pear varieties were also determined. Considering the ripening times of
local pear varieties; They are divided into three groups as summer, autumn and winter
varieties. The research was designed in a randomized trial design with 3 replications, with 5
fruits in each replication.
In conclusion; Fruit weights are between 23.60-169.90 g, fruit width are between
39.09-64.81 mm, fruit lengths are between 35.52-79.51 mm, fruit flesh hardness is between
2.40-5.94 kg/cm2, water-soluble solids amounts are between 9.14-14.00%, pH values are
between 3.53-3.53. It was observed that titratable acidity levels varied between 1.17% and
10.64%, and leaf width, length and stem length varied between 39.24-75.06 mm, 57.77-99.41
mm and 34.27-90.44 mm, respectively. From the phenological observations, it was
determined that the first flowering occurred between 23 March and 3 April, and the earliest
and latest fruit harvest occurred on 30 June and 22 October, respectively.
Considering all the results, Eğrisap pear for summer; Haçaçur, Kavun and Yağ pears
for autumn; In winter, Süleyman and Limon local pear varieties came to the fore. It may be
recommended to use prominent varieties in orchards that will be established locally with local
varieties.
Keywords: Pyrus communis, Pear, Morphology, Pomology, Phenology.