Akademik Veri Yönetim Sistemi
Diğer, ss.95, 2021
AKSARAY
Aksaray Vilayeti Hükümet Konağı
Aksaray
Hükümet Konağı/ Aksaray Valiliği
Selvi Burcu GÜLER
İstanbul Aydın Üniversitesi, öğretim
görevlisi, selviguler@aydin.edu.tr
Miskine AKAR
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, araştırma
görevlisi, miskine.akar@erdogan.edu.tr
Aksaray
Merkez ilçe, Minarecik Mahallesi, 15 Temmuz Milli İrade Meydanı’nda (Eski
Hükümet Meydanı) bulunan Aksaray Hükümet Konağı; 1927-1929 yılları arasında
tamamlanarak hizmete girmiştir. Meydandaki Adliye-Jandarma ve Maliye
binalarıyla oluşan üçlü yapı grubunun ortasında konumlanan ve aralarında ilk
inşa edilen yapıdır. Mimarının Ermeni asıllı Hrant kalfa olduğu bilinmektedir.
Aksaray’ın ikinci valisi Yusuf Ziya Günar, yapının inşaatıyla bizzat ilgilenmiştir.
1920 yılında il olan Aksaray, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte başta Ankara
olmak üzere ülke genelinde başlayan yeni imar faaliyetlerinden etkilenmiştir.
Günümüzde Aksaray Valiliği olarak hizmet veren Hükümet Konağı; dönemin kısıtlı
imkanlarıyla yerel malzeme ve işçilikle inşa edilen özgün tasarımlardan
biridir. 1933 yılında Aksaray’ın vilayetliğinin lağvedilerek Niğde’ye ilçe
olarak bağlanmasıyla Kaymakamlık olarak hizmet veren tarihi bina, 1989’de ilin
tekrar vilayet yapılmasıyla Valilik olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Kuzey-
güney yönünde uzanan dikdörtgen yapı, bodrum dahil dört katlıdır. Planlamada ve
cephe düzeninde simetri esas alınmıştır. Yapının en süslemeli cephesi doğu
cephesidir. Bina girişi; meydan, tören alanı, saat kulesi ve Atatürk anıtının
bulunduğu doğu cephesinden sağlanır. Duvarları sarı kesme taş ve yığma
tekniğiyle inşa edilen yapıda volta döşeme kullanılmıştır. Giriş holünün
karşısındaki sekizgen formlu merdivenle iki yanındaki ıslak hacimlerin binanın
ana kütlesinden dışarı çıkartılmış olması, modern mimarinin fonksiyoncu
ilkeleriyle bağdaşmaktadır.
Yapının çevresindeki diğer yapılara göre farklılık gösteren özellikleri; arka
cephesindeki çokgen etki ve çatısında uygulanan aynalı tonoz örtüdür. 1979
yılında tescillenerek koruma altına alınan yapı, 2014’te kapsamlı bir
restorasyon geçirmiştir.
19. yy.
sonlarından başlayarak Cumhuriyet’in kurulmasıyla devam eden dönemlerde Anadolu
kent merkezlerinde yeni odak noktaları oluşturan ve merkezi otoriteyi yansıtan
hükümet konakları, modernleşme süreçlerinin gerektirdiği yeni yapı
türlerindendir. Hükümet Konağı; günümüzde Aksaray Valiliği ek hizmet binaları
olarak kullanılan Adliye-Jandarma ve Maliye yapılarıyla birlikte, Aksaray’a önemli
bir meydan kazandıran Erken Cumhuriyet Dönemi kamu yapılarının ilk
örneklerindendir. Yapı; cephe düzenlemesi, yapım tekniği, malzeme kullanımı,
detaylarıyla yapıldığı dönemin mimari özelliklerini ve tasarım anlayışını
yansıtmaktadır. Çevresiyle kurduğu ilişki, kütle biçimlenişindeki modern kurguyla,
bölgenin modernleşmesine katkıda bulunan yapı; kent belleğinin önemli bir
parçası olarak belge ve kimlik değeri taşımaktadır. Döneminin ana akımı olan 1.
Ulusal Mimarlık Akımı’nın etkisinin yanı sıra 19. yy. eklektik akımların özelliklerinin
izlenebildiği yapı, Cumhuriyet’e tanıklık etmiş
olmasıyla tarihsel açıdan önemlidir. Aksaray
Hükümet Konağı, taşıdığı özellikler bakımından modern miras çerçevesinde
değerlendirilebilir.