Akademik Veri Yönetim Sistemi
9. INTERNATIONAL CONFERENCE ON FORENSIC SCIENCE AND LAW, Ankara, Türkiye, 21 - 22 Haziran 2025, ss.35-44, (Tam Metin Bildiri)
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde açıkça düzenlenmemiş olsa da adil yargılanma hakkının türevlerinden kabul edilen susma hakkı kişinin suçlanması sonucunu doğurabilecek bir delili soruşturma veya yargılama makamlarına vermeyi reddetmesi nedeniyle herhangi bir yaptırıma uğramaması güvencesini bünyesinde taşır. Bu hak 1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m. 38/5’te düzenlenmiştir. Bu kapsamda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu m. 359/a-2 hükmünde yer alan kuralın iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne itiraz yoluyla birden çok kez başvurulmuş olmasına karşın Anayasa Mahkemesi başvuruların reddine karar vermiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nezdinde de vergi yükümlüsü açısından susma hakkının tartışıldığı birçok karar bulunmaktadır. Çalışmada defter, kayıt ve belgeleri gizleme suçuna ilişkin düzenlemeler Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile Anayasa Mahkemesi’nin güncel kararları çerçevesinde değerlendirilmiş, öğretideki görüş ve önerilere yer verilmiştir. Bu bakımdan vergi yükümlüsünün ödevleri ile resmi bir makam olan notere kendi rızasıyla tasdik işlemlerini yaptırmış olması da dikkate alındığında, vergi idaresinin “suçlayıcı bilgi toplamak üzere araştırma yapmak/olta atmak” amacıyla defter ve belgelerin ibrazını istememesi ve bu açıdan somut olayın özellikleri dikkate alınarak ibraz talebinin gerekçesini ortaya koyması şartlarıyla yükümlülerin susma hakkını ihlal etmeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.
Although not explicitly regulated in the European Convention on Human Rights, the right to remain silent, which is considered a derivative of the right to a fair trial, guarantees that a person shall not be subject to any penalty for refusing to provide evidence that could result in their conviction to investigative or judicial authorities. This right is regulated in Article 38/5 of the 1982 Constitution of the Republic of Türkiye. In this context, despite multiple applications to the Constitutional Court of the Republic of Türkiye requesting the annulment of the rule contained in Article 359/a-2 of the Tax Procedure Law numbered 213, the Constitutional Court rejected the applications. There are also many decisions of the European Court of Human Rights discussing the right to remain silent from the perspective of the taxpayer. In this study, the regulations on the crime of concealing books, records, and documents have been evaluated in the context of the current decisions of the European Court of Human Rights and the Constitutional Court of the Republic of Türkiye, and the views and recommendations in the doctrine have been included. In this respect, considering the taxpayer's duties and the fact he/she/it had the notary, which is an official authority, perform the certification procedures with his/her/its own consent, it has been concluded that the tax administration will not violate the taxpayers' right to remain silent, provided that it does not request the presentation of books and documents for the purpose of a “fishing expedition” and that it specifically states the grounds for the request, taking into account the characteristics of the specific case.