V. INTERNATIONAL HALICH CONGRESS ON MULTIDISCIPLINARY SCIENTIFIC RESEARCH, İstanbul, Türkiye, 15 - 16 Ocak 2023, ss.526-533
İnsanlık tarihinin en eski gıda muhafaza yöntemlerinden birisi kurutmadır. Kurutma, gıda
maddesinin içeriğindeki suyun çeşitli yöntemlerle azaltılması işlemi olarak adlandırılabilir.
Geleneksel kurutma süreçlerinde gıda maddeleri geniş alanlara serilerek güneş ışınları
yardımıyla kurutulmuştur. Gelişen teknoloji ile birlikte ürünlerin hem daha hijyenik hem de
daha kaliteli şekilde kurutulduğu mikrodalga kurutma, kızılötesi kurutma ve dondurarak
kurutma gibi yenilikçi teknolojiler barındıran farklı tip kurutma yöntemleri ortaya çıkmıştır.
Güneşte kurutma işleminin güneşlenme süresine bağlı olması ve kurutma süresi gibi
parametrelerin ortam şartlarına bağlı olarak kontrol edilememesi, geniş kurutma alanlarına
ihtiyaç duyulması, nihai ürün kalitesinin düşük olması, tüketicide hijyen açısından çeşitli
çekincelerin oluşması bu yöntemin bazı dezavantajlarıdır. Güneş enerjisi yardımıyla geleneksel
kurutmada ürün kalitesi, saklama süresi ve hijyen gibi parametrelerde olumsuzlukların
görülmesi üzerine bu olumsuzlukları giderecek farklı gıda işleme proseslerinin olduğu,
yukarıda bahsi geçen alternatif kurutma yöntemlerine ihtiyaç duyulmuştur. Söz konusu
kurutma yöntemlerinin en önemlilerinden birisi de dondurarak kurutmadır. Dondurarak
kurutma işlemi, uygun boyutlarda hazırlanmış olan ürünün önce belli bir süre dondurulması,
daha sonra vakum basıncı altında ortam sıcaklığının artırılmasıyla gerçekleşen süblimasyon
işlemi sonucunda nem içeriğinin mikrobiyal faaliyetlerin gerçekleşemeyeceği ve uzun süre
saklanabileceği seviyeye indirilmesi işlemi olarak tanımlanabilir. Dondurarak kurutma işlemi,
kurutma sonucunda ortaya çıkan ürünün daha hijyenik olması, diğer kurutma yöntemleri ile
karşılaştırıldığında 25 yıl gibi uzun bir süre boyunca ürünün muhafaza edilebilmesi ve nihai
ürünün katma değerinin yüksek olması gibi birçok açıdan ön plana çıkmaktadır. Astronot
yiyeceği olarak da bilinen dondurarak kurutulmuş ürünlerin lezzet ve besin değerlerinde fazla
bir değişim olmaz. Bununla birlikte bazı ürünlerin dehidrasyon işlemiyle sulandırılarak
kullanılabilmesine de olanak sağlar.
Yukarıdaki bilgiler ışığında bu bildiri çalışmasının temel amacı gıdaların dondurarak
kurutulması üzerine yapılan çalışma sonuçlarının bir arada sunulmasıdır. Bu amaçla, ilk olarak
gıda muhafaza yöntemleri ele alınmış ve kategorize edilmiştir. Daha sonra kurutma, kurutma
yöntemleri, dondurarak kurutma üzerine yapılan çalışmalar araştırılmış ve son yıllarda
gerçekleştirilen çalışmalar detaylı bir literatür taraması sonucunda derlenmiştir.
Drying is one of the oldest methods of food preservation in human history. Drying is the
process of reducing the water in a food by various methods. In traditional drying methods, food
was spread out on large areas and dried with the help of sunlight. As technology has evolved,
various drying methods have emerged, including innovative technologies such as microwave
drying, infrared drying, and freeze drying, which drying products both more hygienically and
with better quality. Some disadvantages of sun drying are that the drying process depends on
the sunshine duration, the parameters such as process temperature and drying time cannot be
controlled depending on the environmental conditions, large drying areas are required, low
quality of the final product, and the emergence of various reservations about hygiene on the
consumer. Upon seeing the negative effects in parameters such as product quality, storage time
and hygiene in conventional drying with the help of solar energy, the need arose for the abovementioned alternative drying methods involving various food processing operations to
eliminate these negative impacts. One of the most important technical drying methods is freeze
drying. Freeze-drying can be defined as the process of reducing the moisture content to a level
at which microbial activity cannot occur and which allows a long storage period, as a result of
the sublimation process carried out by first freezing the product prepared in suitable sizes for a
certain time and then raising the ambient temperature under vacuum pressure. The freezedrying process is advantageous in many ways, as the product resulting from drying process is
more hygienic, the product can be preserved for a long period of 25 years compared to other
drying processes, and the added value of the final product is high. In freeze-dried products, also
known as astronaut foods, the taste and nutritional value hardly change. In addition, it also
allows some products to be used by diluting them with dehydration process.
In view of the above information, the main purpose of this paper is to present the results of the
food freeze-drying study collectively. For this purpose, food preservation methods were first
discussed and categorized. Then, studies on drying, drying methods and freeze-drying were
reviewed, respectively, and the studies conducted in recent years were compiled as a result of
an extensive literature review.