Abdülgafûr-i Lârî'nin Hayâtı ve Eserleri


Creative Commons License

Acer A.

GÜMÜŞHANE ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, cilt.12, sa.23, ss.249-283, 2023 (Hakemli Dergi)

Özet

Nakşibendiyye Tarîkati’nin kuruluş döneminin hemen akabinde yaygınlaştığı coğrafyaların başında Horasan bölgesi ve onun başkenti sayılan Herat gelir. Bu şehirde Nakşibendiyye’yi temsil eden sûfîlerin en meşhuru Abdurrahmân-ı Câmî’dir. Câmî’nin en bilinen talebe ve müridi ise Abdülgafûr-i Lârî’dir. Mürşidinin ve yazdığı bâzı eserlerin şöhretine rağmen Lârî hakkında bugüne kadar pek araştırma yapılmamıştır. Lârî’nin eserleri ise hâlâ tam olarak tesbit edilememiştir. Bu durum onun hayâtı ve eserlerinin incelenmesini gerekli kılmıştır. Bu makāle, Lârî’nin hayâtını ve eserlerini mevcud kaynaklar, araştırmalar ve yazma eser kataloglarından yola çıkarak yer yer metin analizi metodundan istifâdeyle ele almaya odaklanmıştır. Bu çerçevede onun hakkındaki biyografik bilgiler değerlendirilmiş, bilhassa eserleri tesbit edilmeye çalışılmıştır. Kaynaklarda ve katalog kayıtlarında ona nisbet edilen eserler incelenmiş, bu eserlerin ona âidiyyeti tartışılmıştır. Netîce olarak, bilinen eserlerinin hâricinde kaynaklarda ve araştırmalarda zikredilmemiş olup Lârî’ye âid olan iki eser tesbit edilmiştir. Bunlardan Hall-i ebyât-ı Silsiletü’z-zeheb katalog kayıtlarına girmiş ancak Hâşiye alâ Şerhi Fusûsi’l-hikem-i Câmî isimli eseri herhangi bir kaynak veya katalogda zikredilmemiştir. Bu eserler muhtevâları açısından değerlendirilmemiş, haklarında sâdece bibliyografik bilgiler verilmiştir. Ayrıca nüshalarından örnek fotoğraflarla Lârî’nin kabrinin tarafımızdan çekilen güncel fotoğrafları da çalışmanın ekler kısmına dâhil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Nakşibendiyye, Herat, Abdülgafûr-i Lârî, Abdurrahmân-ı Câmî, Hall-i ebyât-ı Silsiletü’z-zeheb, Hâşiye alâ Şerhi Fusûsi’lhikem

Abstract Naqshbandiyya became widespread right after the establishment period in Herat. The most famous of the Sufis representing the Naqshbandiyya in this city is Abd al-Rahman Jami. The most well-known student and disciple of Jami is Abd alGhafur Lari. Despite the fame of his murshid and some of the works he wrote, not much research has been done about Lari until today. The works of Lari have not been fully determined yet. This situation necessitated the examination of his life and works. This article focuses on the life and works of Lari, using the text analysis method in patches, based on the available sources, researches and manuscript catalogues. In this context, the biographical information about him was evaluated, especially his works were tried to be determined. The works, attributed to him in the sources and catalog records were examined, and the belonging of these works to him was discussed. As a result, two works belonging to Lari have been identified, which have not been mentioned in the sources and researches apart from his known works. It is mentioned in the catalog records of Hall-i abyat-ı Silsilah al-Zahab, but Hashiya ala Sharhi Fusus al-Hikam of Jami is not mentioned in any source or catalogue. These works were not evaluated in terms of their content, only bibliographic information was given about them. In addition, photographs of important parts of the copies and current photographs of Lari's grave taken by us are included in the appendices of the study.

Keywords: Tasawwuf, Naqshbandiyya, Herat, Abd al-Ghafur Lari, Abd alRahman Jami, Hall-i abyat-ı Silsilah al-Zahab, Hashiya ala Sharhi Fusus al-Hikam of Jami