Akademik Veri Yönetim Sistemi
XII International Eurasian Educational Research Congress, Ağrı, Türkiye, 25 - 28 Haziran 2025, ss.1-10, (Özet Bildiri)
Morfolojik
Sentez Odaklı Karakter Tasarım Uygulaması: Gerçekçilik (9-12 Yaş) Dönemi
Çocukların Deneyimleri
Ruhi
Çay
Recep
Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Problem Durumu
Gerçekçilik (9-12 yaş) döneminde, kendini
topluma ait hisseden çocuğun çizgileri çevresel etkilere göre değişim
gösterebilmektedir. Çizgilerde ayrıntı ve gerçekçilik kaygısı görülmekle birlikte
tercih edilen renklerin de gerçeğe uygun olarak seçildiği dikkat çekmektedir.
Ayrıca erken evrelerin aksine çocuğun içinde bulunduğu çevresel ve kültürel
olgulara bağlı kaygıların artması nedeniyle özgür tavrın da kısıtlandığı
söylenebilmektedir (Yavuzer, 2017). Bu evreye sahip çocuklar, resimlerinde
yansıttıkları konuları gerçek konular ile kıyaslama gayretine girdiklerinden
dolayı kaygıyla beraber resim yapma isteklerinde de azalma yaşanabilmektedir.
Bu durumun en büyük nedenlerinden birisi olarak mükemmeliyet kaygısı ön plana
çıkmaktadır (Narin, Erdem ve Boran, 2017). Dolayısıyla bu tip kaygıları
azaltmak için öncelikli olarak gelişim evrelerine hâkim olmak ve çıktılara göre
çocuğu yönlendirmenin anlamlı olabileceği düşünülmektedir. Bunun yanında
çocukların yaptıkları resimlerde, dönem gereği görsel ve işitsel açıdan akılda
kalıcılığı destekleyen bilgisayar oyunları ve çizgi filmlere ait karakterlerin
benzetme kaygısı ile resmedildiği dikkat çekmektedir. Çünkü çizgi filmler ve
dijital oyunlar, görsel sanat platformları olarak çocukların sıklıkla
kullandıkları ve faydalandıkları ortamlardır. Nitekim çocuklara hitap eden bu
ortamlar, çocukların hayal dünyalarını da doğrudan etkilemektedir (Yazıcı,
Yaman Baydar ve Kandır, 2019). Dahası bu ortamlar çocukların davranışlarını,
düşüncelerini, kültürel gelişimlerini ve rol model tutumlarını da
etkileyebilmektedir (Oruç, Tecim ve Özyürek, 2011). Literatürdeki bazı
araştırmalar, gerçekçilik ve benzetme kaygısının, çocukları şablon resimlere
sürüklediğini göstermektedir. Dolayısıyla bu tip yaşantıların çocuklarda
özgüven duygusunun azalması ve yaratıcılığa ket vurulması gibi olumsuz
kazanımlara sebep olduğu söylenebilmektedir (Yılmaz, 2010). Bu bağlamda
araştırma, bir müdahale programı geliştirilerek yaratıcı düşünme tekniklerinden biri olan morfolojik
sentez tekniğinin, gerçekçilik (9-12 yaş) dönemi çocukların karakter
tasarımlarına olan etkilerini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.
Araştırma Yöntemi
Bu araştırma, morfolojik
sentez tekniğinin, gerçekçilik dönemi (9-12 yaş) çocukların karakter tasarımı
üzerindeki etkilerini ve deneyimlerini ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Bu
hedef doğrultusunda, bir eğitim programı planlanmış ve çocukların müdahale öncesi
ve sonrası tasarım süreçlerinde yaşadıkları deneyimler incelenmiştir. Buradan
hareketle araştırma, nitel araştırma yöntemine göre gerçekleştirilmiş ve
olgubilim deseni kullanılarak yürütülmüştür. Olgubilim, farkında olunan ancak
derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olunmayan olgulara odaklanırken
(Yıldırım ve Şimşek, 2021); aynı zamanda bireylerin herhangi bir yaşantıyı
nasıl deneyimlediklerini ve bunu nasıl anlamlandırdıklarını keşfetmektedir
(Ceylan Çapar ve Ceylan, 2022). Bu kapsamda, çocukların müdahale öncesi ve
sonrası karakter tasarımı deneyimlerinde morfolojik sentezin etkililiğine
yönelik deneyimlerin incelenmesi için araştırmada olgubilim deseni
kullanılmıştır. Araştırmanın verilerine yarı yapılandırılmış görüşmelerle
ulaşılmıştır ve çocukların görüşme sorularına verdikleri yanıtlar içerik
analizi tekniğiyle analiz edilmiştir (Büyüköztürk vd. 2015). Araştırmanın
çalışma grubunu ölçüt örnekleme göre seçilen 20 çocuktan oluşmaktadır.
Araştırmaya dahil edilen çocukların dahil edilme kriteri ‘‘9-12 yaş aralığında
olmaları’’dır. Çocuklar 18 yaş altında olduğu için veli onam formu alınmış ve
çocuklar K1,K2,K3… şeklinde kodlanmıştır.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
Bu araştırma, morfolojik
sentez tekniğinin, gerçekçilik dönemi (9-12 yaş) çocukların karakter tasarımı
üzerindeki etkilerini ve deneyimlerini ortaya çıkarmayı hedeflemektedir.
Müdahale öncesi ve sonrası uygulama süreçlerine bağlı olarak çocuklarla yapılan
görüşmeler neticesinde 7 farklı tema ortaya çıkmıştır. Bunlar; müdahale
öncesinde “zorlayıcı ve düşündürücü’’, “yaratıcılık ve esinlenme”, “duygusal
dışavurum” temaları olmuştur. İlgili temalar kapsamında elde edilen bulgular
çocukların müdahale öncesi karakter tasarımı yaparken zorlandıklarını ve çok
düşündüklerini, yaratıcı bir karakter ortaya koyamadıklarını, ne yapacaklarını
bilemediklerini, dijital mecralardan esinlendiklerini ve sıkıcı bir süreç
yaşadıklarını göstermektedir. Müdahale sonrası karakter tasarım sürecinin
ardından yapılan görüşmeler neticesinde ise “morfolojik senteze bakış”,
“yaratıcılık ve özgünlük”, “planlı ve eğlenceli”, “mekân ve hikâye oluşturma”
temaları ortaya çıkmıştır. Elde edilen bulgular incelendiğinde çocuklar
morfolojik sentez tekniğine yönelik olarak olumlu değerlendirmelerde
bulunmuştur. Özellikle yaratıcılık ve özgünlük açısından tekniğin çocuklara
katkı sağladığı, daha planlı ilerleme, eğlenceli vakit geçirme ve karaktere
uygun bir hikâye ve mekân oluşturmada etkili olduğu saptanmıştır. Mevcut
sonuçlara göre, morfolojik sentez tekniği aracılığıyla çocukların
yaratıcılığının ve özgür düşünme becerilerinin geliştirilebileceği, şablon
resimlere olan yanlış algının farkına varılarak çevresel kaygının
azaltılabileceği ifade edilebilmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Çocuk resmi, Gerçekçilik (9-12) yaş dönemi, Karakter tasarımı, Morfolojik
sentez, Özgünlük
Kaynakça
Büyüköztürk, Ş.,
Kılıç Çakmak, E., Akgün, E. Ö., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2015). Bilimsel
Araştırma Yöntemleri (19. b.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Ceylan Çapar, M.,
& Ceylan, M. (2022). Durum Çalışması ve Olgubilim Desenlerinin
Karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı
2), 295-312. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227359
Narin, H., Erdem, Ö.
& Boran, B. (2017). The imitation concern of children (9-12 years of age)
in realism stage. Sanat Eğitimi, 5(2), 267-282
Oruç, C., Tecim, E.
ve Özyürek, H. (2011) . Okul öncesi dönem çocuğunun kişilik gelişiminde rol
modellik ve çizgi filmler. Ekev Akademi Dergisi, 15(48), 281-297
Yavuzer, H. (2017). Resimleriyle
çocuk. Ankara: Pegem.
Yazıcı, E., Yaman
Baydar, İ., & Kandır, A. (2019). Çizgi film ve çocuk: ebeveyn görüşleri. Adnan
Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1),
10-19.
Yıldırım, A. &
Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12.
b.). Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar.
Yılmaz, M. (2010). Görsel
sanatlarda teknik ve yöntemler. Artut, K. (Ed.), Görsel sanatlar
eğitiminde özel öğretim yöntemleri (s. 251-298) içinde. Ankara: Anı
Yayıncılık.