Rize ve Trabzon'da Yerel Medyanın Uluslararası Gelişmeleri Haberleştirme Eğilimi

Çalışma Rize ve Trabzon’daki yerel gazetelerin uluslararası gelişmeleri ve dış politika konularını haberleştirme eğilimlerini incelemektedir. Temelde çalışmanın sorunsalını yerel medyanın ‘yereli neyin ilgilendirdiği’ hususundaki temsili karar verme yetkisi (eşik denetçiliği, gatekeeper) oluşturmaktadır. Her ne kadar günümüzde şehirlerdeki insanların temel haber kaynakları ulusal basın organları olsa da, yerel medya yereli neyin ilgilendirdiğine ilişkin temsiller üreten, bazı gelişmeleri haberleştiren, bazılarını ise zımnen de olsa yereli ilgilendirmediği gerekçesiyle haber kapsamına almayan bir konumda bulunmaktadır. Diğer bir deyişle yerel medya organları ve temsilcileri bazı gelişmeleri haberleştirerek ya da haberleştirmeyerek neyin yereli ilgilendirdiği ya da ilgilendirmediği hususunda bir temsil üretmektedirler. Bu açıdan yerel medyanın uluslararası gelişmeler ve dış politika konularını haber yapma eğilimlerinin araştırılması ‘yereli neyin ilgilendirdiği’ ve bu ‘ilginin (relevance) nasıl inşa edildiği’ sorularına cevap vermek açısından önem taşımaktadır. Uluslararası İlişkiler’de medya üzerine çalışmalar sıklıkla ‘ülkeyi neyin ilgilendirdiği’ sorgusu temelinde ulusal medya araçlarının bu konudaki tercihlerini anlamaya çalışırken, bu çalışmada bu odak yerel medyaya kaydırılmış ve aynı soruya yerelden cevap üretebilmenin imkânlarını sorgulama kapsamında Rize ve Trabzon’daki yerel gazetelere odaklanılmıştır. Çalışmanın verileri iki aşamada toplanmıştır. İlk aşamada Rize’nin Güneş ve Zümrüt gazeteleri ve Trabzon’un Taka ve Günebakış gazetelerinin 2012-2016 yılları arasındaki arşivlerine erişim sağlanarak gazetelerdeki uluslararası gelişmeler ve dış politika konuları içerik analizine tabi tutulmuştur.  İkinci aşamada, içerik analizinden elde edilen veriler ışığında seçilen bu gazetelerde temsili karar verme yetkisine sahip yetkili kişilerle (eşik denetçileri), yani yerel gazete sahipleri, yöneticileri, yazı işleri müdürleri, haber yapıcıları, yerel gazeteciler ve köşe yazarlarıyla yarı-yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır.

Çalışmanın bulguları, incelenen dört yerel gazetenin uluslararası gelişmeleri ve dış politika konularını yerel okuyuculara aktarırken kendi içlerinde farklı noktalara yoğunlaştıklarını göstermektedir. Bu doğrultuda Trabzon yerel gazetelerinin daha çok siyaset ve ekonomi konularına, Rize yerel gazetelerininse genel anlamda toplumsal konulara yoğunlaştığı gözlemlenmiştir. Yine her iki ildeki yerel gazetelerin de kendi içlerinde haberleştirme eğilimleri açısından farklılaştığı görülmektedir. Örneğin, Rize yerel gazetesi olan Güneş daha çok ABD, Rusya, Orta Doğu ve Avrupa üzerine haber yaparken, Zümrüt Gazetesi Gürcistan üzerine yoğunlaşmaktadır. Ancak bu durum Trabzon gazetelerinde farklılık göstermektedir. Trabzon’da incelenen iki yerel gazete de uluslararası haber tercihlerinde Türkiye merkezli ve Türkiye’nin diğer ülkelerle ilişkilerine odaklanma eğiliminde olmuşlardır. Çalışma, özellikle mülakatlar aracılığıyla, yerel gazetelerin uluslararası gelişmeleri haberleştirme eğilimlerinde haberlerin ‘yereli ilgilendirme’ nitelikleri konusunda seçici davranmadıklarını, sıklıkla ulusal merkezli yani ülkenin genel dış politikası merkezli yayınlar yaptıklarını, haberlerde siyasi eleştirel dilin muhalefet/iktidar dinamiklerinden bağımsız olarak sürdürdüklerini ortaya çıkartmıştır. Bununla beraber çalışma, Rize ve Trabzon örneklerinde, yerel gazetelerin uluslararası gelişmeleri ve dış politika konularını haberleştirme konusunda bölgesel anlamda etkileşim ve ortak hareket etme ya da ortak bir anlatı üretme gibi uğraşlar içerisinde olmadıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Yerel Medya, Uluslararası Gelişmeler, Dış Politika, Eşik Denetçiliği, Rize ve Trabzon Yerel Gazeteleri