Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ulusal Çay Kongresi, Rize, Türkiye, 21 - 23 Mayıs 2024, ss.1
Ülkemiz için stratejik bir ürün olan çay bitkisinin (Camellia sinensis) bulunduğu çay bahçelerinin tamamı tohumla
tesis edilmiş olup varyete çeşitliliği, hibritleşme, bahçelerde bulunan çay ocaklarındaki homojenizasyon eksikliği
gibi sebepler nedeni ile gün geçtikçe çaylıklardaki verim ve kalite düşmektedir. Ayrıca, çay plantasyonlarının
büyük bir kısmının da ekonomik ömürlerini tamamlamaya başlaması ile beraber mevcut çay plantasyonlarının
yüksek verim ve kaliteli çeşitlerle yenilenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Mevcut projeksiyon kapsamında
“TÜBİTAK destekli “Çay Bitkisi Gen Havuzunun Oluşturulması ve Ticari Çay Çeşit Adaylarının
Belirlenmesi” projesi yürütülmüş, çay tarımı yapılan 4 il ve 31 ilçede yer alan çay plantasyonları taranarak birinci
seleksiyon kapsamında 2034 adet çay genotipi seçilmiştir. Selekte edilen ve kontrol parsellerine ardından ana
parsellere aktarılan genotipler ikinci seleksiyon kapsamında canlılık oranı (10 puan), gelişme kuvveti (15 puan),
sürgün boyu (15 puan), sürgün kabiliyeti (15 puan), tomurcuklarda tüylülük (5 puan), dinlenme periyodu (5 puan)
olmak üzere saha performansı; toplam polifenol (20 puan) ve teanin değerleri olmak üzere laboratuvar kriterleri
üzerinden oluşturulan tartılı derecelendirme tablosu ile değerlendirilmiştir. Saha performansı çay bitkisinin üretim
amacıyla arazideki verimliliğini ortaya koymak amacıyla temel kriter olarak belirlenmiş olup bunun yanında
toplam polifenol değeri siyah çaya uygunluk, teanin değeri ise yeşil çaya uygunluk açısından kriter olarak
seçilmiştir. Saha performansı 60 puan ve üzeri olan genotipler arasından toplam polifenol değeri ≥ %17 veya teanin
değeri ≥%1 olan genotipler üstün nitelikleri itibariyle başarılı bulunmuştur. Son aşamada ise başarılı bulunan 48
adet genotip, kateşin içerikleri, enzim aktivitesi ve teanin değerleri kullanılarak oluşturulan formülasyonlar ile
siyah, yeşil ve oolong çaya uygun çeşit adayları olarak belirlenmiştir. Bunların yanı sıra, tartılı derecelendirmede
başarılı bulunan çeşit adaylarından tüylülük, dolgunluk gibi fiziksel özellikleri itibariyle öne çıkan genotipler
beyaz çaya, mor rengi ile öne çıkan bir genotip de mor çaya uygun bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Çay, Gen Havuzu, Seleksiyon, Tartılı Derecelendirme
Bu çalışma Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından, TÜBİTAK 1007 projesi
olarak desteklenmiştir, proje numarası; 118G038