Ergenlerde Aile İçi Günlük Etkileşim Süreleri ile Dijital Bağımlılık Arasındaki İlişkide Yatakta Akıllı Telefon Kullanımına Bağlı Uyku Ertelemenin Aracı Rolü


Kabadayı F.

Uluslararası Psiko-Sosyal Eğitim Araştırmaları Dergisi, cilt.5, sa.8, ss.177-195, 2025 (Hakemli Dergi)

Özet

Dijital araçlar yaşamı kolaylaştırsa da bilinçsiz ve aşırı kullanımları, özellikle ergenlik döneminde, ciddi fizyolojik ve psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Ergenlik döneminde dijital bağımlılık daha belirgin hale gelebilir ve uzun vadede geri dönülmesi zor etkiler oluşturabilir. Ergenlerde dijital bağımlılığı azaltmak için olumlu aile ortamlarının önemli bir koruyucu rol oynayabileceğine ilişkin araştırmalara rağmen mevcut araştırmalar oldukça sınırlıdır. Aile ilişkilerinin zayıf olması, ergenlerin daha fazla yalnız vakit geçirmesine ve özellikle geceleri yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku erteleme davranışını artırarak dijital bağımlılığın gelişmesine zemin hazırlayabilir ve bu süreçte geceleri yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku erteleme aracı bir rol oynayabilir. Önceki alanyazına dayanarak bu çalışma, ergenlerde aile içi etkileşim biçimleri (günlük sohbet ve ortak etkinlik süresi) ile dijital bağımlılık arasındaki ilişkide, yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku ertelemenin aracı rolünü incelemektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi’nden 235 (Yaşort = 16.08, Ss = .92, ranj = 15-19) ergenle yürütülen araştırmada, aile içi günlük sohbet ve ortak etkinlik süreleri ile dijital bağımlılık arasında negatif yönde ilişkiler saptanmış, yatakta akıllı telefon kullanımına bağlı uyku ertelemenin bu modellerde tam aracılık rolünün olduğu bulunmuştur. Araştırmanın bulguları tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

While digital technologies offer numerous conveniences, their unconscious and excessive use— especially during adolescence—can lead to physiological and psychological problems. Digital addiction tends to become more pronounced during this critical developmental stage and may result in longterm, potentially irreversible consequences. Although there is evidence to indicate that positive family environments may be a significant protective factor in reducing digital addiction among adolescents, research in this area is still in its early stages. Poor family relationships may cause adolescents to spend more time alone and engage with digital devices. This can lead to increase while-in-bed-smartphoneuse-induced sleep procrastination (WSPS), which may contribute to the development of digital addiction. Building on previous literature, the present study explores whether WSPS mediates the relationship between family interaction patterns (i.e. daily conversation and joint activity times) and digital addiction among adolescents. The present study was performed with 235 adolescents (Mage = 16.08, SD = .92, range = 15–19) from the Eastern Black Sea region of Türkiye. Results revealed that both daily conversation time and joint activity times within the family were negatively correlated with digital addiction. Furthermore, WSPS fully mediated the models between daily family interaction (daily conversation and joint activity time) and digital addiction. The findings are discussed, and practical implications are provided.