Fen Ve Doğa Eğitiminde Okul Dışı Öğrenme Çalışmalarının İçerik Analizi


Çınar S., Çelenk Z. D.

IV. International Eurasian Educational Research Congress, Denizli, Türkiye, 11 - 14 Mayıs 2017, ss.811-812

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Denizli
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.811-812
  • Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ülkemizde fen eğitiminde okul dışı eğitim kapsamında genellikle; geziler, mühendislik çalışmaları,doğa faaliyetleri, enerji parkları, botanik bahçeler ve müze ziyaretleri tercih edilmektedir. Gencer (2015) yaptığı mühendislik çalışmasının bilimsel sorgulama, bilim ve mühendislik uygulamalarının fen sınıflarında uygulanabilecek öğretimsel bir örneği olduğunu savunmaktadır ve bu etkinliği sınıflarında uygulayan öğretmenlerin öğrencilerinin mühendislikte önemli bir aşama olan prototip modellerin test edilmesi ve yeni modellerin geliştirilmesi deneyimlerini yaşamalarını sağlayarak, onlarda kariyer bilinci oluşmasına katkı sağlayacağını düşünmektedir.Miller (2008) görüşüne göre bilim süreçlerini kullanma yeteneği çocukların somut deneyimlerle yeni bilgilere ulaşmalarına izin vereceğini bu süreçler ve yetenekler çocukların bir problemi çözerken düşünmelerini geliştireceğini ve problemin çözümüne nasıl ulaşacakları konusunda çocuklarda merak uyandıracağını saptamış. Bunun üzerine fen eğitiminde bu yeteneklerin gelişmesi için ilk elden deneyimlerin olması gerektiğini, aktif öğrenme yaklaşımı içinde çocukların kendi kendilerine yaparak veya doğrudan kendi gözlemlerini yorumlayarak bu süreçleri geliştirebileceğini savunmuştur. Okul dışı faaliyetlerden müze gezilerinin eğitime katkısı kapsamında yapılan araştırmalara göre; O.D.T.Ü. Geliştirme Vakfı ve O.D.T.Ü. Eğitim Bilimleri Bölümü tarafından 1997 yılından itibaren öğretmen, öğrenci ve uzmanların katılımıyla okul-müze işbirliği çerçevesinde yürütülen müze eğitimi uygulamaları sonucunda öğretmenler, müze eğitimini daha iyi anladıklarını, müzelerin müfredattaki belirli konuları öğretmede daha etkili olduğunu tecrübe ettiklerini bu sebepten müzelerle işbirliği yapmak istediklerini belirtmişlerdir. Okul dışı öğrenme ortamlarına yapılan geziler; öğretim programıyla ilişkili olarak hazırlandığında, öğrenciler gezi boyunca aktif olarak yer aldıklarında, öğrencilere sorgulayabilecekleri, tartışabilecekleri ortamlar yaratıldığında ve bilgiye keşfederek veya uzmanların yönlendirmeleri yoluyla ulaşabilmeleri sağlandığında, öğrencilerin anlamlı öğrenmelerinde, hem bilişsel hem duyuşsal düzeyde olumlu etkileri olduğu belirtilmektedir (Laçin-Şimşek, 2011). Araştırmacıların deneysel olarak yaptıkları çalışmalarda doğanın ve doğal çevrenin çocukların hayali oyunlarını daha fazla desteklediğini ve çocukların hem akranları hem de öğretmenleriyle olumlu iletişim becerileri geliştirdiklerini ve aynı zamanda doğal çevrenin çocuklarda farklı bir öğrenme ortamı sağladığını ifade etmişlerdir (Aynal,2013). Okul dışı etkinlikler kurumun özelliğine ve rehberlere göre öğrenciler üzerinde farklı etkiler yaratabilmektedir. Örneğin Enerji Parkı’nda gerçekleştirilen etkinlikte spesifik konular yer almakta ve ağırlıklı olarak enerji konusunu içermektedir. ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi’nde gerçekleştirilen etkinliklerde rehber öğrenciler için çok önemli bir konumda yer almaktadır. Feza Gürsey’de gerçekleştirilen etkinlikte ise eğlence boyutunun, eğitim boyutuna göre çok daha ön planda olduğu görülmektedir. Elde edilen sonuçlar, okul dışı bilimsel etkinliklerle desteklenen eleştirel düşünme öğretiminin etkileri göz önüne alındığında, sadece okul dışı öğretim yöntemini uygulamanın, ya da sadece sınıf içinde eleştirel düşünme öğretimi uygulamanın yeterli olmadığını göstermektedir. (Ertaş,2012) Yapılan çalışmalarda ulaşılan bu bilgiler ışığında, çalışmaların geliştirilmesi adına Ülkemizde yapılıp yayımlanan çalışmaların; amaçları, veri toplama araçları,çalışmalar yapılırken hangi yöntemler kullanıldığı, örneklemi,okul dışı öğrenme ortamlarından hangisinde çalışıldığı ve genel sonuçlarının tablolaştırılması çalışmacılara yardımcı olacaktır. Araştırma Yöntemi Çalışma amacı Türkiye’de fen ve doğa eğitimi alanında yapılan okul dışı öğrenme çalışmaları hakkında bilgi vermek ve bu alanda eksik olan noktaları ortaya koymak olduğu için araştırma yöntemi olarak Betimsel İçerik Analiz araştırma yöntemi benimsenmiştir. Betimsel İçerik analizi, belirli bir konu üzerinde yapılan çalışmaların ele alınıp eğilimlerinin ve araştırma sonuçlarının tanımlayıcı bir boyutta değerlendirilmesini içeren sistematik çalışmalardır. Birbirinden bağımsız olarak yapılan nitel ve nicel çalışmalar incelenip düzenlenmekte ve alandaki genel eğilimler belirlenmektedir. Böylece, ilgili alanda çalışma yapan ve yapmak isteyen araştırmacılara genel eğilimin ne olduğu gösterilmektedir. Ancak bu yöntemin dezavantajı incelenen araştırma sayısının fazlaa olmasından dolayı derinlemesine yorum ve sentez kısmının sınırlı kalmasıdır (Çalık ve Sözbilir 2014). Çalışmada fen ve doğa eğitiminin okul dışı öğrenmeler kapsamında ülkemizde ne tür çalışmalar yapıldığı, hangi yöntemlerin tercih edildiği ve tercih edilen yöntemlerin öğrenmeler üzerinde nasıl bir etki oluşturduğu tespit edilmek amacı ile yapılmıştır. Çalışmada betimsel içerik analiz yöntemi kullanılmış ve Yüksek Öğretim Kurumu [YÖK] tez veri tabanı taranarak ulaşılan çalışmalar analiz edilmiştir. Ülkemizde yapılıp yayımlanan çalışmaların; amaçları, veri toplama araçları, çalışmalar yapılırken hangi yöntemler kullanıldığı, örneklemi,okul dışı öğrenme ortamlarından hangisinde çalışıldığı ve genel sonuçları incelenip analiz edilmiştir. Alan yazın taraması 13 şubat 2017 tarihine dek basılmış olan çalışmaları kapsamaktadır. Yapılan tüm taramalar sonucunda toplamda 20 çalışmaya ulaşılmıştır. 

Çalışmada betimsel içerik analiz yöntemi kullanılmış ve Yüksek Öğretim Kurumu [YÖK] tez veri tabanı taranarak ulaşılan çalışmalar analiz edilmiştir. Ülkemizde yapılıp yayımlanan çalışmaların; amaçları, veri toplama araçları,çalışmalar yapılırken hangi yöntemler kullanıldığı, örneklemi,okul dışı öğrenme ortamlarından hangisinde çalışıldığı ve genel sonuçları incelenip analiz edilmiştir. Yapılan bu çalışmaların genellikle ilköğretim öğrencileriyle yapıldığı, çalışmalarda veri toplama aracı olarak test, gözlem,mülakat ve yarı yapılandırılmış çalışmaların kullanıldığı görülmektedir. Örneklemde yer alan ilköğretim ve okul öncesi dönem öğrencileri yaşlarına göre gruplanmaktan ziyade eğitim kademesine göre gruplanmıştır. Çalışmaların geneline bakıldığı zaman mekan dışı öğrenmede genellikle müze ve doğa gezileri tercih edilirken matematik ve mühendislik alanında çalışmalar yapılmadığı tespit edilmiştir. Yapılan alanyazı çalışmasının bu alanda çalışma yapacak olan araştırmacılara ülkemizde ki okul dışı öğrenme ortamlarının son durumu hakkında fayda sağlaması temenni edilmektedir