Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: DEMET KARAGÖZ
Danışman: Leyla Karaoğlu
Özet:
Pandemi sürecinde Rize’de kamu çalışanlarında tütün kullanım düzeyi ve ilişkili
faktörler
Rize il merkezindeki kamu kurumu çalışanlarında, pandemi sürecinde, tütün
kullanım düzeyi ve ilişkili faktörleri saptamak amacıyla yürütülen kesitsel araştırmada örnek
büyüklüğü %95 güven düzeyi, %50 prevalans, %5 sapma ve %15 yanıtlamama oranı ile 365
personel olarak belirlenmiştir. Kurumlar tabakalandırılmış, her tabakadan örneğe girecek
personel sayısı belirlenmiş, önceden randevu alınarak kurumlara gidilmiştir. Ziyaret
gününde kurumda mevcut olan personele belirlenen tabaka sayısına ulaşılıncaya kadar
gönüllük esasına göre ve pandemi kurallarına uyularak gözlem altında anket uygulanmıştır.
Ankette tütün ve ürünleri kullanımı, COVID-19 deneyimleri, sigara ağırlık indeksi, ikinci el
sigara içme, tütün ve tütün kontrolüyle ilgili bilgi, tutumlar ve sigara bırakma girişimlerine
yönelik soruları yer almıştır. İstatistiksel analizlerde Student t testi, Mann-Whitney U,
Kruskal Wallis, Ki-kare, lojistik regresyon testleri kullanılmıştır. Araştırma için gerekli etik
ve idari izinler alınmıştır.
Katılımcıların yaş ortalaması 37.9±0.4 yıldır, %58.9’u erkektir, %74.0’ı üniversite
mezunudur, %76.2’si evlidir. Çalışanların %31.2’si COVID-19 tanısı almıştır.
Katılımcılarda halen tütün, halen sigara ve her gün sigara kullanım prevalansları sırasıyla
%30.4, %30.1 ve %26.3’tür. Her gün sigara içme prevalansının erkeklerde (%34.9), İl
Emniyet Müdürlüğü çalışanlarında (%35.6) ve dul/boşanmışlarda (%57.1) en yüksek
düzeyde olduğu görülmüştür. Katılımcıların %66.0’ı sigara paketleri üzerindeki resimli
uyarıları fark etmiştir. Uyarıları fark etme tütün ürünü kullanımı, her gün sigara içme, kadın
cinsiyet ve çalışılan kurumla ilişkili bulunmuştur. Pasif sigara içme ile ilgili olarak,
katılımcıların %74.2’si sigara içenlerle bir arada bulunmakta, %38.0’ı özel aracında sigara
içmekte, %20.8’inin her gün evinde sigara içilmekte, %21.0’ı işyerinde kapalı alanda sigara
içmektedir. Katılımcıların %32.1’i iş yerinde kapalı alanda sigara içen çalışan görmüştür.
Katılımcıların %30.8’i pandemi sürecinde sigara içmeyi azaltmış, %18.7’si artırmıştır,
%50.5’inde sigara içme sıklığı aynı kalmıştır. Azaltma, ara sıra sigara içenlerde anlamlı
olarak yüksektir (%60.0). Pandemide, ailesinde COVID-19 nedeniyle ölüm olanlar sigara
içmeyi en çok artıranlardır (%42.1). Katılımcıların %30.5’i pandemi sürecinde sigarayı
bırakma girişiminde bulunmuştur. Halen sigara içenler arasında bırakması önerilenlerin
xvi
%62.5’i sigara girişiminde bulunmuşken, önerilmeyenlerin %25.5’i bırakma girişiminde
bulunmuştur(p=0.003). Doktor tarafından sigara dumanı olan yerlerde bulunmaması
önerilenlerin %77.8’i bırakma girişiminde bulunurken, önerilmeyenlerin %26.6’sı bırakma
girişiminde bulunmuştur (p=0.001). Bırakma girişimi COVID-19 tanısı alanlarda belirgin
olarak yüksek saptanmıştır (%46.7) (p=0.026). COVID-19 tanısı alanların %16.7’sine,
almayanların %8.0’ına doktor tarafından tütün dumanı olan yerlerde bulunmaması
önerilmiştir (p=0.012). Pandemi sürecinde sigara içmeye etki eden primer bağımsız
değişkenler erkek olma (OR=4.7), boşanmış olma (OR=5.8), evde her gün sigara içilmesi
(OR=5.4), koronavirus hastalığı açısından risk altında olmadığını düşünme (OR=1.6) ve
sigara içenlerle bir arada bulunmadır (OR=6.9). Halen sigara içenler arasında pandemide
sigara bırakma girişiminde etkili olan primer bağımsız değişkenler doktor tarafından sigara
dumanı olan yerlerde bulunmamanın önerilmesi (OR=7.2), doktor tarafından sigaranın
bırakılmasının önerilmesidir (OR=3.8).
Sonuç olarak Rize ili kamu kurumlarında pandemi döneminde kapalı ortamda sigara
içildiği, kamu çalışanlarında tütün kullanımı ve pasif içiciliğin yaygın olduğu saptanmıştır.
Pandemi sürecinde sigara içme davranışında azalma olduğu ancak sigara içenlere yönelik
danışmanlık yaklaşımının yetersiz düzeyde olduğu saptanmıştır. Çalışanların sigara içmesini
azaltmak, hatta sıfırlamak için dumansız iş yeri programlarının başlatılması, MPOWER
(İzle, Koru, Öner, Uyar, Yasakla, Vergilendir) önlemlerinin kapsamlı olarak uygulanması
önerilmiştir.
Anahtar kelimeler: tütün, sigara, kamu kurumu, çalışan, pandemi, sigarayı bırakma