Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Tıpta Uzmanlık
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ALP GÜRAY
Danışman: Leyla Karaoğlu
Özet:
Giriş: Mesleklerinin yardımcı olma özelliği sağlık çalışanlarına merhamet doyumu sağlarken yardım ettikleri kişilerin yaşadıkları acılar ve travmatik deneyimler sağlık çalışanlarında tükenmişlik ve merhamet yorgunluğu riski yaratmakta, hem profesyonel yaşam kalitelerini hem de sundukları sağlık hizmetinin kalitesini olumsuz etkilemektedir. Amaç: Bu çalışmanın amacı Rize İl Merkezi'nde görev yapmakta olan sağlık çalışanlarının profesyonel yaşam kalitesi kapsamında merhamet doyumu, tükenmişlik ve merhamet yorgunluğu düzeylerini ve ilişkili faktörleri saptamaktır. Gereç ve yöntem: Kesitsel analitik tipteki bu araştırma, Rize İl Merkezi'nde her üç basamakta aktif sağlık hizmeti sunmakta olan hekim, hemşire ve ebelerden oluşan bir evrenden çok aşamalı nüfusa orantılı olasılıklı küme örnekleme yöntemiyle seçilen 428 sağlık çalışanını kapsamaktadır. Veriler Mart-Temmuz 2023 tarihlerinde çalışanlara işyerlerinde gözlem altında anket uygulanarak toplanmıştır. Anket formunda çalışanların sosyodemografik özelliklerine, çalışma yaşamına, COVID-19 deneyimlerine ve işyeri ortam faktörleriyle ilgili görüşlerine ilişkin sorular ile Çalışanlar için Yaşam Kalitesi Ölçeği (ÇYKÖ) yer almıştır. ÇYKÖ, merhamet doyumu, tükenmişlik ve merhamet yorgunluğu olmak üzere üç alt alandan oluşmaktadır. Her alt alanın puan aralığı 0-50 arasında değişmektedir. Her bir alt alanın puanları kendi içinde düşük, orta, yüksek olarak üç grupta sınıflanmıştır. Sınıflandırmada 33 puan altı düşük merhamet doyumunu, 27 puan ve üzeri yüksek düzeyde tükenmişliği, 17 puan üzeri yüksek düzeyde merhamet yorgunluğunu göstermektedir. Veri girişi ve analizi PASW18 programı ile yapılmıştır. Analizlerde t testi, ANOVA, Mann-Whitney U, Kruskal Wallis, Ki-kare ve backward stepwise lojistik regresyon testi kullanılmıştır. Araştırma için Rize İl Sağlık Müdürlüğü ve hastane başhekimliklerinden resmi izin, Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu'ndan etik onay alınmıştır. Bulgular: Katılımcıların %36.2'si hekim, %52.3'ü hemşire/ebe, %11.4'ü diğer sağlık çalışanlarından oluşmaktadır. Yaş ortalaması 32.4±0.4 yıl, kadın erkek cinsiyet dağılımı sırasıyla %73.1 ve %26.9'dur. Merhamet doyumu, tükenmişlik, merhamet yorgunluğu ortalama puanları sırasıyla 30.4±0.4, 23.1±0.3, 14.7±0.4 olarak bulunmuştur. Çalışanların %58.6'sında düşük düzeyde merhamet doyumu, %24.1'inde yüksek düzeyde tükenmişlik, %36.2'sinde yüksek düzeyde merhamet yorgunluğu saptanmıştır. Tek yönlü analizlerde sosyodemografik özelliklerin, meslek ve gelir düzeyinin, çalışma koşullarının, işyeri ortam faktörlerine ilişkin görüşlerin, COVID-19 deneyimlerinin ve algılanan sağlık düzeyinin ÇYKÖ alt alanları ile ilişkili olduğu görülmüştür. Merhamet doyumunun düşük olmasının prediktörleri; kamuda çalışma (OR=6.7), gelirinden memnun olmama (OR=3.7), işyerini güvensiz bulma (OR=3.6), riskler hakkında zamanında bilgilendirilmeme (OR=2.1), çocuk sayısı (OR=2.0), erkek olma (OR=1.8), işyerindeki fiziksel koşulları yetersiz bulma (OR=1.8) ve çalışma arkadaşlarına güvenmemedir (OR=1.7). Yüksek düzeyde tükenmişlik yaşamanın prediktörleri: Sağlık düzeyini kötü olarak algılama (OR=4.3), 25-44 yaş arasında olma (OR=3.6), 37500-49999TL arasında gelire sahip olma (OR=3.2), engellenme/baskı görme (OR=2.1), riskler hakkında zamanında bilgilendirilmeme (OR=2.0) ve profesyonel becerilerini geliştirme imkanına sahip olmamadır (OR=1.8). Yüksek düzeyde merhamet yorgunluğu prediktörleri: Sağlık düzeyinin kötü olması (OR=2.7), aynı anda dört görevi yerine getirme (OR=3.0), hekim, hemşire/ebe olma (OR=2.9), 25-44 yaş arasında olma (OR=2.1), riskler hakkında bilgilendirmediğini düşünme (OR=2.0), mali sorunlar yaşama (OR=1.6) ve kadın olmadır (OR=1.8). Sonuç: Rize Merkez'de çalışmakta olan sağlık personelinin yarıdan çoğunun merhamet doyumunun düşük olduğu ya da mesleklerinin yardım edici özelliğinden yeterli doyumu alamadıkları, önemli bir kısmının istirahat izni ya da tıbbi danışmanlık gerektirecek düzeyde tükenmişlik ve merhamet yorgunluğu yaşadığı tespit edilmiştir. Bu durumun sosyodemografik özellikler ile birlikte ağırlıklı olarak çalışma koşulları, ücretler ve işyeri ortam faktörleriyle ilişkili olduğu görülmüş, sağlık çalışanları için her basamakta çalışan sağlığı ve güvenliği programlarının başlatılması önerilmiştir. Anahtar kelimeler: Tükenmişlik, ikincil travma, merhamet doyumu, yorgunluk