Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri, Türkiye
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ŞEFİK TUNAHAN ÇENGEL
Danışman: Mustafa Akbulut
Özet:
Çay (Camellia sinensis), çaygiller (Theaceae) familyasından nemli iklimlerde yetişen, yaprak ve tomurcukları içecek maddesi üretmekte kullanılan bir tarım bitkisidir. Yeşil çay, siyah çay, fermente çay, beyaz çay, sarı çay, bitki çayı ve oolong çayı farklı oksidasyon seviyelerinden geçirilerek üretilir. Diğer yandan Kukicha çayı (sürgün çayı) yapraklardan ziyade sürgün ve gövdeden elde edilir. Çay bitkisinin bilimsel ismi Camellia sinensis’tir. Anavatanı Güney ve Güneydoğu Asya olmasına karşın dünya üzerinde tropik ve subtropikal bölgelerde de yetiştirilmektedir. Tarım amaçlı yetiştirilenler 2 m'nin altında küçük ağaç görünümünde her dem yeşil bitkilerdir. Serbest bırakıldığında 9 m boyunda bir ağaç formunu kazanır. Kuvvetli ana köke sahiptir. Çay bitkisinin (Camellia sinensis L.) yetişebilmesi için yağışın bol ve düzenli olması, ılıman iklim isteği ve asit reaksiyonlu (pH 4,5-6,0) toprak tercihi dikkate alındığında, ülkemizde sadece Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Gürcistan sınırından başlayarak Ordu’nun Fatsa ilçesine kadar uzanan kuşakta yapılmaktadır. Bu bölge mikroklima iklim özelliğini yansıtan dünyadaki en önemli çay yetiştirilen alanı olarak kabul görmektedir. Ülkemizde 1930’lu yıllarda başlayan ve günümüzde 834.507 dekarlık bir alana yayılan çaylıkların % 66,4’si Rize, % 20,3’si Trabzon, % 10,8’si Artvin ve % 2,5’u Giresun-Ordu illerinde bulunmaktadır. Çay bitkisinin bol ve kaliteli ürün vermesi için kültürel önlemlerin zamanında alınması gerekir. Verim ve kaliteyi etkileyen birçok etmen vardır. Bunların en önemlileri budama, gübreleme, bitki yaşı, iklim, toprak, amanında hasat ve hasat edilen ürünün en kısa süre içinde işlenmesidir. Bu tez çalışmasının amacı, Zihni Derin çay çeşidinde (Camellia sinensis L.) yarı gölgeleme uygulamasının bitki gelişimi, verim ve yeşil çay kalitesi üzerindeki etkilerini araştırmaktır. Çalışma kapsamında, yarı gölgeleme altında yetiştirilen çay bitkileri ile doğal ışık altında (gölgelemesiz) yetiştirilen kontrol grubu karşılaştırılacaktır. Bu doğrultuda, bitki gelişimi ile ilgili morfolojik özellikler (sürgün uzunluğu, yaprak sayısı vb.), verim parametreleri ve kalite kriterleri polifenol ve renk gibi duyusal özellikler değerlendirilerek, yarı gölgelemenin çay bitkisi üzerindeki etkileri ortaya konulacaktır. Işık şiddeti, çay bitkisinin fizyolojik ve biyokimyasal süreçleri üzerinde doğrudan etkili olup, özellikle aşırı güneş ışığı bitkide stres yaratabilir ve yaprak kalitesini düşürebilir. Gölgeleme, Japonya gibi bazı ülkelerde yeşil çay üretiminde kaliteyi artırmak amacıyla yaygın olarak kullanılan bir uygulamadır. Türkiye’de ise bu tür tarımsal uygulamalarla ilgili bilimsel çalışmalar sınırlı olup, özellikle yerli çeşitler üzerinde yeterli bilgi bulunmamaktadır. Bu bağlamda çalışma, Zihni Derin gibi yerli ve tescilli bir çeşitte yarı gölgelemenin uygulanabilirliğini değerlendirme açısından önem taşımaktadır. Ayrıca, artan sıcaklık ve güneşlenme süreleri gibi iklimsel değişkenliklerin çay tarımı üzerindeki olası olumsuz etkilerine karşı gölgelemenin alternatif bir uyum stratejisi olarak kullanılabileceği düşünülmektedir. Bu tez çalışmasıyla elde edilecek veriler, hem çay tarımı hem de yeşil çay üretim kalitesinin artırılması açısından üreticilere ve sektöre yol gösterici nitelikte olacaktır.