Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İZZET ÜLKER
Danışman: Mehmet Kazdal
Özet:
Evliya Çelebi’nin yazdığı “Seyahatnâme” adlı eser, XVII. yüzyılda yaşayan bir
seyyahın 50 yılı aşkın süre boyunca Osmanlı coğrafyasındaki seyahatlerini anlatan 10
ciltten oluşan bir başyapıttır. Her cilt, gezdiği farklı coğrafyaları ve bu coğrafyalarda
karşılaştığı şehirleri, kasabaları, farklı toplum ve kültürleri tasvir etmektedir.
Seyahatnâmeyi önemli kılan içerisinde sadece gezi notları barındırması değil, bunun
yanı sıra XVII. yüzyıl Osmanlı toplumunun kültürü, ekonomisi, coğrafyası hakkında
da bilgiler veren kaynak niteliğinde olmasıdır.
Kızılbaş kavramı genel itibariyle XV. yüzyılın sonlarına doğru kullanılmaya
başlanmıştır. Bu kavramın Safevî Devleti’nin kurucusu Şah İsmail’in babası Şeyh
Haydar’ın, Azerbaycan ve Doğu Anadolu’daki Türkmen boylarına, her biri bir imamı
simgeleyen on iki dilimli kırmızı börkler giydirmesi neticesinde ortaya çıktığı
belirtilmektedir.
Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde Kızılbaş kavramı genellikle Şiî inancına
isnat edilerek kullanılmaktadır. Ayrıca Evliya Çelebi’nin Kızılbaşlar hakkındaki
yargılarının negatif olduğunu belirtmek gerekir. Bunun sebebini ise Evliya Çelebi,
Kızılbaşların isyanlar çıkarmasına, halk arasına korku yaymasına ve siyasi olaylara
karışmasına bağlamaktadır. Seyahatnâme’deki Kızılbaş algısının dönemin Osmanlı
bürokrasinin bakış açısıyla paralellik arz ettiğini de ifade etmek gerekir.